DS Vandaag: Zal artificiële intelligentie ons helpen om met dieren te praten?

Dit is Vandaag, de dagelijkse podcast van de Standaard. Ik ben Alexander Lippenveld.

We zijn er met DS Vandaag een weekje tussenuit, maar we laat je natuurlijk niet achter zonder podcast.

We hebben een paar van de interessantste stukken uit ons weekblad geselecteerd.

En die laten we deze week graag aan je horen.

Beluister ook zeker de podcaststreeks.

Hier woont mama nu over vrouwen die met hun kind in de gevangenis zitten.

En luister elke vrijdag naar uit het hart. Een podcast over de grote en kleine dingen van het leven.

Vandaag lees ik Zal artificiële intelligentie ons helpen om met dieren te praten voor.

Een stuk door Ansoffie de Kijzer van zaterdag 22 april 2023.

We delen onze planeet met zo'n 8 miljoen diersoorten.

En we vatten de taal van slechts één, het dier mens.

Geen wonder dat het een eeuwenout verlangen is.

Kunnen praten met dieren.

De AI belooft ons een gesprek met walvissen, warmen en welaan ook met uw kat.

Toen de dieren nog spraken is een misleidende uitdrukking.

Dieren zijn nooit opgehouden te praten, alleen kunnen wij mensen hen niet goed begrijpen.

Misschien hoeft helder een intersoortlijke communicatie niet voorbehouden te zijn voor sprookjes,

waarin wolven groot moeders imiteren, films met Hollywoodsterren die tijgers dubbe

of tv programma's waarin volwassen mannen hun arm in de lichaamsopeningen van een plusche hond stoppen.

Futuroloog Ian Pearson voorspelt dat we tegen 2050 apparaatjes in onze huisdieren zullen implanteren

waarmee ze mensen taal kunnen spreken.

Biologen en linguisten maken zich sterk dat we in de nabije toekomst kips onder de knie hebben.

Een gesprekje met de walvis kunnen aangaan en aan onze kat vragen hoe ze zich voelt

en wat ze nu echt van ons denkt.

In het verleden zijn al aandoenlijke pogingen gedaan om met dieren in gesprek te gaan.

De Afrikaanse grijze roodstaartpapagaai Alex leerde zo'n 150 mensenwoorden uitspreken en combineren.

Volgens de overlevering waren ze laatste woorden gericht aan wetenschapster Irene Pepperburg.

You be good, I love you, see you tomorrow.

Chimpanzees neemt Chimpsky, zijn naam is een knipoog naar taalkundige Noem Chomsky

en Washoo kreeg een gebarentaal aangeleerd en konden simpele zinnenformuleren of zelfwoorden vormen

zoals zwaan door het combineren van de gebaren voor water en vogel.

Washoo groeide op in een mensengezin en werd later naar een laboratorium gebracht.

Nadat een van de verzorgster een tijd afwezig was geweest, reageerde Washoo gepikeerd toen ze weer kwam opdagen.

De vrouw legde de chimpanzee uit dat ze zwanger was geweest en haar baby was gestorven,

waarop Washoo het gebaar voor huilen maakte.

Dat is opmerkelijk aangezien chimpanzees zelf niet huilen.

Olifant Batyr leerde zo waar mensentaal uitspreken, ondanks zijn behoorlijk andere anatomie.

Hij kon onder meer om eten en drinken vragen en schelden.

Van paard Clever Hans is jarenlang gedacht dat hij de oplossingen van rekenzommen kon debiteren

door een precies aantal keer met zijn hoofd op de grond te tikken.

Pas later is ontdekt dat hij reageerde op de lichaamstaal van zijn begeleider

die zich er niet eens van bewust was dat hij heen schaf.

Allemaal experimenten die bewijzen dat er tussen mensen en niet menselijke dieren betekenis kan ontstaan.

Maar ook dat we nogal anthropocentrisch bezig zijn geweest.

In plaats van mensentaal op te dringen aan andere wezen,

wil een nieuwe generatie wetenschappers nu de ministeries van Dierencommunicatie ontrafelen.

Eén ding staat alvast, ze communiceren op een veel complexere manier dan we ooit hadden vermoed.

Goed tegennatuurlijk het ook mag klinken,

de sleutel om dichter bij de natuur te komen zou in de nieuwste technologieën liggen.

Wiskundige Asa Reskin is mede oprichter van het Earth Species Project,

een non-profit organisatie in California met een niet geringen ambitie.

Alle niet menselijke communicatie kraken met artificiële intelligentie.

Van walfissen tot wormen.

Google translate voor dieren dus.

In een interview met The Guardian vertelt het voormalige Silicon Valley wonderkind

over de struikelblokken om met het dierenrijk te kunnen converseren.

Ons vermogen onvoldoende data te verzamelen, zegt ze,

en op grote schaal te analyseren en onze eigen beperkte perceptie.

Zo communiceren veel diersoorten op geluidsniveaus die mensen oren niet kunnen waarnemen.

Vleermuizen produceren ultrasonengeluiden met een frequentie van 9 tot 200 kilohertz

waar mensen geen oren naar hebben.

En olifanten maken net infrasonenklanken die een te lage frequentie van 1 tot 20 hertz

hebben voor het menselijk gehoor dat een bereik van zo'n 20 hertz tot 20 kilohertz heeft.

Olifanten kunnen elkaar zo boodschappen sturen op kilometers afstand.

De beperkingen van ons gehoor kunnen nu worden gecompenseerd

door een wereldwijdnetwerk van elektronische oren en slimme sensoren.

Van op de Noordpool tot in het Amazonewout.

Van op de bodem van de diepste oceane tot de toppen van de hoogste bergen

op de ruggen van schilpadden tot die vanbije.

Overal plaatsen wetenschappers uiterst kleine en lichte digitale recorders

om te luistervinken over de hele planeet.

Zonder dat mensen de natuurlijke gang van zaken verstoren

met hun observaties kan dag en nacht opgenomen worden.

Dat levert een enorme stroom aan data op.

En algoritmes maken het mogelijk om patronen te herkennen in al die klanken.

Het Earth Species Project of de ESP gebruikt dezelfde AI-techniek

die ook in staat voor vertaalsoftware zoals in Google Translate en CharGPT.

We kunnen dus beter luisteren dan ooit.

Het doel van de wetenschappers is achterhalen

in welke omstandigheden dieren communicatiesignalen uitsturen,

hoe de ontvangende dieren reageren

en welke signalen relevant zijn en tot actileide.

We staan aan de vooravond van twee heel belangrijke ontdekkingen,

schrijft Karen Bakker, professor aan de University of British Columbia

en Research Fellow bij Harvard Radcliffe Institute for Advanced Study

in haar boek The Sounds of Life.

De eerste is de ontdekking dat taal niet uitsluitend des mensen is,

maar dat ook dieren taal kennen.

Een nogal controverseel standpunt.

De tweede is dat we binnen afzienbare tijd in staat

zullen zijn tot uitgebreide intersoortlijke communicatie.

Jij en ik zullen nooit kunnen zingen als een walfis, zegt ze,

of zoomen als een bij, maar computers en biomimetische robots wel.

Praten met vleermuizen, bijen, walfissen of vogelbechdieren

via computers en chatbots dus, in dierentaal.

Bakker is er van overtuigd.

Die conversaties zullen ons dwingen,

onze relatie met andere soorten te herdenken.

Een nieuwe soort steen van Rosetta,

waarmee we ineens alle dierentalen kunnen oncijferen,

is nog niet gevonden.

Maar er wordt wel al stevig doorgewerkt

aan een woordenboek van kraaierroepen,

het achterhalen van de grammatica die potvissen gebruiken,

een tool om het emotionele leven van varkeste oncijferen

aan de hand van hun geknor en nog veel meer.

Ook huisdieren als honden en katten

worden taalkundig onder de loop genomen,

maar vooral het onderzoek naar walfissen, dolfijnen,

en andere zeezoogdieren is veelbelovend.

Katie Zacharian, CEO en medeoprichter van IESP,

kreeg van het World Economic Forum een platform

en legde daaruit dat walfisachtige bijzonder interessant zijn

omdat ze, aangezien licht zich niet goed voortplant onder water,

net als de mens vooral akoestische communicatie gebruiken.

In het magazine Time voegden haar collega Azarask in daar aan toe.

Mensen spreken en geven vocaal cultuur door

sinds zo'n 100.000 à 300.000 jaar.

Walfissen en dolfijnen doen dat al 34 miljoen jaar.

Stel je voor wat een wijsheid er kan liggen in culturen

die al 34 miljoen jaar bestaan.

Krijg er kippenvel van, zegt Raskin.

Bij project CETI, Cetechian Translation Initiative,

denken ze er net zo over.

Die groep marine biologen, AI-experts,

taalkundige, dataanalysten, robotica-specialisten en cryptografen

hebben verschillende onderwaterafluisterstations geïnstalleerd.

Daar blijft het niet bij.

Ze gebruiken ook drones met hydrofone

dat zijn toestellen die elektriciteit omzetten in geluid en omgekeerd,

dingen als robotvissen die tussen de walfissen zwemmen,

weersensoren en andere contextuele data.

Ze zullen de klanken van walfissen koppelen aan hun gedrag

en de kennis die ze over elk individueel dier hebben,

zoals had de dier op dat moment honger, was het aan het paren of aan het vissen,

legt bioloog Tom Mustill uit in How to Speak Whale.

Met artificieel intelligentie willen ze de bouwstenen

van het walfissen communicatiesysteem blootleggen.

Ze zullen ook zelf walfissgeluiden afspelen

om te kijken hoe de dieren reageren en te checken

of hun hypothese stand houden.

Uiteindelijk willen de wetenschappers via chatbots

een wederkerig gesprek aangaan.

Tegen 2026 willen ze in staat zijn

om ideeën en ervaringen te kunnen uitwisselen

tussen mens en walfis.

Mustill vergelijkt het graag

met de uitvinding van de moderne microscop

en microbiologie door Antoni van Lebenhoek in de 17e eeuw.

Die revolutionaire vergroottechniek

onthulde wat het blote oog niet kon zien

en gaf de gebruiker boven menselijke krachten.

Sinds we weten van het bestaan van een microscopische wereld

zijn we anders gaan leven.

Met het oncijferen van de natuur

kunnen we ook een onzichtbaar ecosysteem blootleggen.

Big data meets big beasts.

Niet iedereen is even enthousiast.

Andrea Ravignani,

dat is de groepsleider vergelijkende bio-acoustiek

aan het Max Planck Institut voor Psycholinguistiek

en professor aan de Aarhus Universiteit in Denemarken.

Hij noemt het Earth Species Project

een groot streven, maar een utopie.

Hij gelooft niet dat dierencommunicatie

één op één te vertalen is naar menselijke taal.

Om te beginnen zegt hij

zou ik de communicatiesystemen van dieren

nooit taal noemen.

Taal is een menselijk vermogen.

Taal bestaat uit veel componenten,

zoals syntaxies,

een arbitraire toewijzing van betekenissen aan klanken,

functie enzovoort.

Dat zijn als het ware de lego-blokjes

die samen taal vormen.

Als we naar andere diersoorten kijken,

zien we in hun communicatiesysteem

dat elk lego-blokje uit het menselijke brein

in te minste één andere soort wordt teruggevonden.

Er zijn dus wel degelijk parallellen

tussen onze communicatiesystemen,

maar het hele pakket lego-blokjes

als puur menselijk.

Daarom lijkt me zo'n universele

vertaalmachine onbereikbaar.

Het is appelen met peren vergelijken.

Sommige dieren communiceren

met geur, andere met elektriciteit.

Hoe ga je dat vertalen,

werpt Ravignani nog op

om nog maar te zwijgen over haringen

die met elkaar praten door scheten te laten.

Dat maakt Ravignani niet minder geïnteresseerd

in hoe boodschappen in het dierenrijk

worden overgebracht.

Zangopnames en doet niet invasieve

experimenten bij dieren

om te achterhalen wat de oorsprong is

van mensentaal en hoe

en waarom ons communicatiesysteem

zo is geëvolueerd.

Hij werkte dit jaar al met honden

en met lamentijnen.

Soms zit hij in het veld vogels te bestuderen

en van tijd tot tijd

legt hij alles een primaat in de MRI

of EEG scanner.

In het verleden werkte hij aan het

AI-lab van de Vrij Universiteit Brussel

waar hij tot zijn verbazing ontdekte

dat zeehonden tot de dichtst

bij onstaande dieren behoren

die klanken kunnen leren

en dus niet primaten.

Zoek Hoover eens op op YouTube

de pratende zeehond, zegt hij.

Je kunt hem horen zeggen

Get out of there, come over here.

Ravignani stelt dat het grootste deel

van mensentaal aangeleerd is.

Je beheerst niet automatisch

namens omdat je hier geboren bent, zegt hij.

Terwijl dierlijke communicatiesystemen

doorgaan zowel aangeboren zijn.

Als je als sympathie

geboren wordt, zal je dezelfde

signalen produceren als je soortgenoten

zonder dat zij je dat aanleren.

Ook dat verschil

is een cruciale hindernis

bij het vertalen, maar

zeehonden leren dus net als

babies klanken aan.

Alvast enkele verdiensten van ISP.

De onderzoekers ontdekten

dat vleermuizen hun kinderen namen geven

en dat ze vaak ruzieën over wie

het voedsel krijgt.

Moeders brabbelen tegen hun vleermuiskinderen

zoals mensen dat doen tegen babies

en vaders leren hun zonen

vleermuislietjes en dialecten aan.

Walvisse zingen liefdesliederen

van wel twintig uur lang.

Bij je communiceren met bewegingen

en met klanken,

vibraties en positie zijn heel belangrijk

in het overbrengen van informatie.

De onderzoekers konden

specifieke signalen voor stop

en gevaar detecteren

en naboot ze met een bijeenrobot.

Die kon zelfs een misleidende

dans doen, waardoor bijenaar

verkeerde plekken werden gestuurd

voor Nektar.

Als een leeuw kon spreken

dan zouden we hem niet verstaan.

Zo luidt een bekende uitspraak

van de filosoof Ludwig Wittgenstein.

Zelfs als we tot

een gedeelde taal komen

is dat nog geen garantie voor

wederzijdsbegrip.

We zijn zelf gelimiteerd

met onze menselijke blik en die totaal

wat tot baas leidt

en wat we ontdekken, zegt Raffiniani.

We hebben niet dezelfde cognitieve

processe en zintuigelijke ervaringen.

Wat betekent het concept

water voor een dolfijn

of hoe moeten mensen de signalen

interpreteren die ook topische

uitzenden door van kleur te veranderen?

Of hoe kunnen we terugpraten

tegen een honing bij die hevig

met de kon beweegt om aan te tonen

hoe ver de Nektar zich bevindt.

De term omwelt wordt gebruikt

om te verklaren waarom we soms

lost in translation zijn.

Het slaat op de geleefde ervaring

van een organisme de belichaande

leefwereld. Daar hebben we het radenaar.

Maar we kunnen beginnen

met onze anthropocentrische ideeën

over wat taal en communicatie zijn

opzij te schuiven en de vraag te stellen

wat is betekenisvol voor hen.

Of zoals

Eva Meijer, filosof, kunstenaar

en schrijver van onder meer dierentalen

benadrukt in dat boek.

Het is niet voldoende om geluiden

op te nemen die dieren maken

of hun lichaamsbewegingen te bestuderen.

We moeten hun gebruiken

van dichtbij bestuderen

en leren onze habitat te delen

met hen.

Ook zij is dus kritisch over technologieën

als een Google Translate voor dieren

maar om een heel andere reden dan Ravignani.

Ze ziet er vooral een manier

in voor bedrijven om geld te verdienen

en het versterkt het idee

dat we andere dieren niet verstaan.

Mensen kunnen al lang

met niet-menselijke dieren praten.

We moeten wel beter leren luisteren.

Ze hekelt de rigide

opsplitsing tussen mens en dieren.

Mensen zijn ook dieren, zegt ze.

We delen de meeste capaciteiten

en sociale relaties.

Dieren die leefomgevingen

zoals huishoudens en tuinen delen

begrijpen elkaar heel goed.

Volgens mij hier heeft

begrijpen niet zoveel met soort

te maken.

Er zijn veel mensen, zegt ze, die ik niet begrijp

die zich druk maken om Instagram

of geld of dieren eten.

De muizen, honden en kavias

met wie ik samenleef, begrijpen mij

op een andere manier dan mensen.

We delen gewoontes en boorden

en met mijn honden deel ik ook

een idee over wat belangrijk is in het leven.

Wat denkt ze

over de uitspraak dat we

wel met dieren kunnen communiceren

maar slechts in beperkte mate omdat

onze hersenen fundamenteel anders zijn.

We zijn allemaal

meer dan onze hersens, zegt ze

en taal is meer dan een biologische

praktijk.

Dit soort denken doet afbreuk aan de dieren

die ook betekenisgevende wezen zijn

maar ook aan het feit dat taal

een brug is naar anderen.

We leven niet in gescheide werelden

maar in de huishoudes, steden, landelijke

gebieden enzovoort.

Op veel plekken in de wereld werken

mensen nog intensief samen met dieren

of slapen ze met hen als bescherming.

Mij erpleid ervoor

om na te denken over meer soorten

getalen of taalspelen.

Die bestaan overige zal.

Zo zijn honden gaan blaffen om met mensen

te communiceren en praten

katten en koeien heel anders tegen

mensen dan tegen soortgenoten.

En wel ja, ook mensen praten soms

veel anders tegen hun huisdier

dan tegen hun medemens.

Mij ermaakt deel uit

van een groeiende groep academischie

die op zoek is naar nieuwe manieren

van omgaan tussen mensen en andere dieren.

Van het lijstje

met zaken waar alleen mensen toe in staat zijn

moeten we steeds meer schrappen.

Emoties, empathie,

grammatica, verliefdwoorden,

rouwe, cultuur.

Het is inmiddels allemaal ook

bij dieren teruggevonden.

Als taal geen exclusief menselijke bezigheid

meer blijkt,

zullen we onze zelf ingenomen

superiore positie dan niet in vraag stellen

en ons diervriendelijker gedragen.

Anders gesteld

zou u nog vlees eten als het kon praten.

Asa Reskin

voelt zich in elk geval geïnspireerd

door Roger Payne,

de man die ons in de jaren 70 opschepte

met het album Liederen van de Buldrug.

Het geluid was overigens

afkomstig van spionerende microfonen

die tijdens de koude oorlog

Russische duikboten moesten detecteren.

Peen dacht

dat als hij de mensheid het gezang

van de majestueuse dieren

kon laten horen, hij meer

compassie voor de bedreigde soort

kon oproepen. Met succes.

In 1986 werd

commerciële walfesvangst internationaal

verboden, waarna de populatie

exponentieel toenam.

Volgens Bakker zullen de doorbraken

in intersoortlijke communicatie

er toe leiden dat mensen

hun plaats op deze planeet beter leren

kennen. En dus wat gas

terugnemen. Ze ziet

een revolutie aankomen in hoe we met

de rest van de wereld zullen omgaan.

Als we diepere verwandschap voelen via

gedeelde taal, als dieren voor

hun eigen rechten kunnen opkomen.

Eén van de computerdeskundigen

bij ISP noemt de toekomstige

vertaalsoftware een machine

om veganisten mee te maken.

Zacharian droomt van

natuurbescherming dankzij ISP

en wil het monitoren van geluiden

uit de natuur gebruiken om psychologische

stress en ongemak te detecteren.

Zodanke wetenschappers dat ze

met de technologie koeien en paarden

kunnen helpen om aan mensen duidelijk

te maken wanneer ze onwel zijn.

Wat nu voor veehaartse

niet altijd makkelijk te zien is.

Maar mij er ziet het minder

rooskleurig. Mensen weten nu al

heel goed, zegt ze, dat dieren ernstig

leiden in de veeindustrie,

laboratoria, huishouders door

verveling enzovoort. Dierentaal

onderzoek laat zien dat het erger

is dan bedachten, dat ze meer begrijpen

en er sterker onderleiden.

Maar we weten ook zonder

dat onderzoek dat dieren niet

willen uitgebuien en vermoord worden.

Mensen handelen er niet alleen naar

omdat ze belang hebben bij diergebruik.

De meeste zoogdieren leven

momenteel in de veeindustrie.

Ze pleidt voor het erkennen

van democratische rechten van

duidelijke dieren. Dat dieren niet kunnen stemmen

veegt ze in dierentalen

van tafel. Honden,

katten, konijnen, kavias, koeien, paarden

enzovoort ze hebben hun eigen ideeën

over het goede leven

en hun eigen manieren om mensen

dingen duidelijk te maken.

We moeten ze als politieke actoren behandelen.

En om erachter te komen wat dieren

willen is het niet genoeg om ze

te bestuderen. We moeten ermee

in gesprek. De handvraag is

zullen de nieuwe technologieën

gezet worden om dieren beter te beschermen

of net om ze te manipuleren

en verder te domestikeren.

Gaan we er walfissen

mee waarschuwen voor olievlekken en

aankomende schepen

of bieden we jagers de kans om

dieren mee te misleiden en te lokken.

En nog een ethische kwestie willen dieren

eigenlijk wel met ons converseren.

Bakker zegt het niet te weten.

Als ze tegen ons zullen praten

zegt ze, zeggen ze ons misschien

om op te goepelen.

Dit was vandaag de dagelijkse podcast

van de standaard. Bedankt voor het

luisteren. Volg ons op Spotify, Apple

podcast of eender welk ander

podcastplatform. In onze gratis

FDS podcast kan je niet alleen ons werk

beluisteren, maar ook de beste

podcasttips terugvinden.

Alle credits van de podcast die je net

hoorde, vind je op standaard.be

Schijne Streep podcast.

Reageren kan via podcastatstandaard.be

Machine-generated transcript that may contain inaccuracies.