Raport o stanie świata Dariusza Rosiaka: Raport - opowieści arabskie Jana Natkańskiego #4

To jest Rapport Ostanie Świata, opowieści arabskie Jana Natkańskiego.

Dzień dobry Pani, dzień dobry Państwu.

Ale jak mówimy o opowiastkach arabskich, to as-salamu alaikum wa salam alaiki.

W czwartym odcinku opowiemy o losach Iraku od pierwszej wojny światowej do dziś.

Od lat trzydziestych w górę narastał intelektualny Irak.

I to we wszystkich grupach wyznaniowo narodowościowych.

Od wielu lat prezydentury Bekra cieniem był Saddam Hussein.

Saddam rozpoczął odczystki w Partii.

W końcu lipca zwołał konferencję partyjną basistowską,

przyjechało z tysiąc delegatów z całego kraju

i w trakcie jednego z pierwszych dni obrad publicznie odczytano listę zdrajców w Partii.

Naród został zastraszony. Partia bas stała się wszystkim.

Jeśli ja słyszę wypowiedź ambasadora Stanów Zjednoczonych w Warszawie,

że gdziekolwiek pójdziesz żołnierz amerykański to przynosi wartości,

to jestem przekonany, że albo zapomniał, albo nie chcę pamiętać tych zdjęć za buhre.

Premierem został Nuri al-Maliki. Zresztą był dwukrotnie premierem.

Po 2010-tym ponownie Maliki został premierem sekciarską myślący Szyjita.

W Iraku pojawiło się nowe nieszczęście.

Państwo islamskie.

Elita Jeracka, ona istnieje we wszystkich społecznościach,

ale kiedy Amerykanie wyszli, nie zdawała się dogadać w taki sposób,

żeby doprowadzić do stabilizacji bogatego kraju.

Jan Nadkański jest wybitnym arabistą i wieloletnim ambasadorem w krajach arabskich,

a ja nazywam się Agataka Sprolewicz i razem z Państwem mam przyjemność słuchać jego opowieści arabskich.

No i kontynuujemy naszą opowieść o Iraku.

W tym poprzednim odcinku mam wrażenie, że motyw, który tak mocno się zarysował,

to była historia o takim miejscu na mapie świata,

w którym w momentach tego największego intelektualnego duchowego olśnienia

pojawiają się także momenty ogromnego okrucieństwa.

No właśnie, zastanawiam się, czy ta druga część też obfituje z podobnym motywem.

Przytoczę parę przykładów, one są drastyczne, ale taka jest historia Iraku, współczesnego, jak i starożytnego.

W poprzednim razem zakończyliśmy na powołaniu Królestwa Iraku przez Brytyjczyków,

którzy otrzymali po I Wojnie Światowej Irak jako terytorium mandatowe,

przyznane im także na konferencji w San Remo.

Na króla powołano Faisala, syna opiekunów Mekki z rodu Hashimitów.

Zresztą Hashimitów przed I Wojną Światową Brytyjczycy zainspirowali do wystąpień przeciw Turcji,

obiecując im Królestwo Arabskie na Bliskim Wschodzie.

Królestwa nie powołali, bo bliski wschód podzielili między sobą Brytyjczycy i Francuzi,

ale w Iraku syna Husejna Sharifa Mekki uczynili królem.

To było 21 roku. W sierpniu we wrześniu powołano pierwszy rząd iracki,

a ministrem finansów został iracki Żyd, znany wówczas tam finansista.

Rozpoczął się okres międzywojenny, który tak jak na początku panowania Brytyjczycy mieli problemy,

bo wybuchło przeciwnim powstanie, zwłaszcza Szyjickie.

Stłumione dopiero po tym stłumieniu rząd został powołany tak w ciągu całych 30 lat

można by mówić o takich zjawiskach jak po pierwsze ukształtowanie się pierwszych partii politycznych i rackich,

a po drugie ciągły proces walki politycznej między zwolennikami mandatu i współpracy z Brytyjczykami,

a narastającymi nurtami nacjonalizmu irackiego już.

To jest taki pierwszy moment, kiedy ten nacjonalizm się pojawia?

Pierwszy, kiedy się pojawia, że my tu nie potrzebujemy Brytyjczyków.

Ale jeszcze w latach 30-tych to on już istnieje, on się kształtuje, ale jeszcze jest stosunkowo słaby.

Najpierw trzeba było ustalić granice Iraku.

Wszystkie państwo blisko wschodnie, bliskiego wschodu mają sztuczne granice.

Ustawiamy one na konferencjach politycznych.

Wspólnie trzeba o takiej postaci brytyjskiej, pani Gertrudy Bell, wspaniałej orientalistki,

która jako samotna kobieta wyrwała się na bliski wschód, zwiedziła mnóstwo,

jest o niej przepiękny film, nie pamiętam tej chwili tytułu, to była pierwsza kobieta oficer wywiadu brytyjskiego.

I ona była w grupie rysującej granice Iraku.

A tam był także Winston Churchill, wtedy młody minister.

W każdym bądź razie ona była tak zafascynowana bliskim wschodem, że twierdziła,

że w Iraku odtworzymy prawdziwą cywilizację arabską i dobrobyt.

W nowych władzach powierzono jej departament starożytności.

To Gertrudy Bell utworzyła muzeum narodowe w Bagdadzie w 1922 roku,

zmarła w 1926 i w Bagdadzie jest pochowana.

Ważnym wydarzeniem było w kontekście tych narastających procesów politycznych nacjonalizmu

rok 1932, kiedy Brytyjczycy postanowili formalnie przyznać Irakowi niepodległość.

Irak został przyjęty do Ligi Narodów.

Inne kraje zaczęły nawiązywać z nimi stosunki dyplomatyczne.

My też przedwojenna Polska ustana wysłała do Bagdadu swojego posła z Tehranu,

z sąsiedniego kraju.

Rozwijał się Bagdad.

On się zaczął rozwijać jeszcze podczas I Wojny Światowej,

kiedy Turcy postanowili przebić przez stary Bagdad w wielką arterię uliczną,

ulicę Arrasida, to w nawiązaniu do Haruna Arrasida,

z podcieniami, no bo w tym upale to inaczej nie było można,

zaczęły powstawać sklepy, kina pierwsze.

Ja jeszcze w czasach studenckich chodziłem do tych słynnych kin,

przynajmniej dwóch, Hajam, aż jakie tam były,

fotele pluszowe i boxy dla rodzin specjalne.

Inne kino Gramata, jeszcze było trzeci, który nazwy nie pamiętam.

A to było te kina właśnie przy tej ulicznej Arrasida, tak?

To jest przy tym trochę bocznej, Hajam był w bocznej,

Granada była równoległej, trochę dalej,

natomiast to był słynny przedwojenny magazyn w krajach arabskich,

założony przez węgierskiego Żyda, Pana Orożdi,

i nie wiem kim był partner szwajcarem, chyba, albo Niemcem,

ponieważ się te galerie nazywały Orożdi Beck.

To był supersanna tamte czasy i wielki market.

Z klasy średniej, wyższej zarystokracji,

żadna Pana nie wyszła za mąż,

jak wyprawy sobie u Orożdi Beck nie wybrała,

albo rodzina jej nie wybrała.

Specificną orientalną cechą ówczesnego Baghdadu i późniejszego były Czajchanę.

Czajchanę to jest herbaciarnie.

Herbaciarnie.

Tylko w czasach do I Wojny Światowej,

ale i po I Wojnie Światowej,

to taką atrakcją w Czajchanę był,

może nie we wszystkie dni tygodnia, na pewną weekendowę,

liczwartek, piątek, był opowiadacz,

taki gaduł, a jak i ja.

Opowiadacz najróżnorodniejszych i bieżących historyk i nowych historii.

Czasem Pieśniarz.

No, w latach od sześćdziesiątych w górę

pojawiły się odbiorniki telewizyjne.

Ale ta stawa część, taki bazar siordzia.

Na początku Rashida przepiękny meczek,

przynajmniej kopuła.

Haiderhane to się powiedzmy nazywało.

Rozwijało się życie artystyczne.

Literatura.

Tworzyło, literackie.

Tworzyło wielu poetów.

Rusafi, Zahawi, później Działahiri.

Kwitło to wszystko.

Baghdad stawał się przed wojną

wielką, blisko wschodnią metropolią.

Poezja rodzi się na brzegach Tygrysu.

I umiera nad brzegami Nilu.

Tak mówią.

Tak mówią w Iraku.

Ale to było Panie Ambasadorza nawiązanie

do tego wielkiego, wspaniałego Baghdadu.

Tych czasów świetności, prawda?

Tego świata arabskiego, o czym tak dużo

w poprzednim odcinku rozmawialiśmy.

Tam w okresie Haruna Rashida i Po,

no to też była gromada wybitnych poetów

z najważniejszym z nich.

Almutanabi.

Akurat on chyba nie jest na polski tłumaczone.

Wielu tłumaczono.

To arabiści ostatnimi czasy,

ale poezja nie jest prosta.

Zwłaszcza ta klasyczna nie jest

prosta w tłumaczeniach, więc ja się nie dziwię,

że jest tego niewiele.

Już w pojawińszych czasach

zgodnie z duchem nowoczesnym

pojawiło się coś, co arabowie

nazywają, a...

a...

wolna poezja.

Odejście od klasycznej kasydy,

odejście od rytmów,

odejście od rymów.

To był taki pan

Shakir Siyab.

Zmarł młodo,

ma w bastrze, miał.

Nie wiem, czy przetrwał wszystkie wojny

w tamtych okolicach, miał swój własny pomnik.

Krótko mówiąc,

od lat 30.

w górę narastał

intelektualny Irak.

I to

we wszystkich grupach

wyznaniowo-narodowościowych.

I wśród cunitów,

i wśród szyjitów,

i wśród kurdów.

I wśród Żydów?

I wśród Żydów, których była

całkiem spora grupa.

O nich jeszcze powiemy.

Otóż Król Faisalzmal w 33.

roku na tron

wsadzono 4-letniego

jego synafa i sala

drugiego

i ustanawiono regenta.

Stryjek

małej króla był regentem.

Abdu Lilda rządził

razem z rządem.

Premierem

znowu był

9-okrotnie

premier.

Przemier znowu był

9-okrotnie

premierem

Nuri Said.

Jak rozpoczęła się

II Wojna Światowa

to Irak w prawdzie

3 września 39.

zerwał stosunki dyplomatyczne

z Niemcami,

ale do wojny nie przystąpił.

Brytyjczycy mieli dwa problemy.

Z jednej strony trzeba było pilnować

z łóż naftowych

bo założona

jeszcze za czasów tureckich.

Kompania naftowa

pierwsza nazwa była

Terkisz Petrolem Kompany

a później przemianowana dla 20. na

Iraki Petrolem Kompany.

Ona

pierwsza złoża odkryła

w 1927 roku

firma duża

z dużą koncesją na

eksplorację i eksploatację

właścicielami

w skrócie IPC

były cztery koncerny

międzynarodowe ówczesnym

które miały po 23,75%

udziałów, bo 5%

pozostały miał jeden

człowiek.

Sprytu zmowy z całego interesu

poszukiwania ropy ormiański

biznezmem

Kalustek Gulbenkian.

Dziś jeśli się słyszy nazwisko

Gulbenkian to pewnie

ma się tylko odniesienia

do jego wielkiego muzeum

w Portugalii

muzeum, które

jest wielką kalerią sztuki

bo jako bogaty człowieka

otrzymał 5% royalties

czyli 5% zysków

z ropy to miał

za co kupować

dzieła sztuki. To jest nadal

prowadzone przez fundację jego imię

a pewnie z udziałem

członków jego rodziny.

Ale jednocześnie w Iraku

w mazie antybrytyjskiej

rozwijały się sympatię proniemieckie

które doprowadziły do tego

że akurat w styczniu 41.

roku

świeżo obalony premier

Agilani dokonał zamachu stanu

pregent

z młodocianem królem ucieki do Jordanii

a

Agilani przywrócił

stosunki dyplomatyczne z Rzeszą

i zwrócił się do państw

osi o pomoc militarnej

Brytyjczycy zareagowali

oczywiście manu militarii

zbrojnie to trwało do

maja 1941

roku

Agilani został aresztowany tam jakichś

oficerów wspomagających

ten zamach

stracono

Brytyjczycy przejęli pełną

kontrolę nad Ihakiem już do końca

się Armia Andersa

w Iraku po wywędrowaniu

przez Iran

Związku Radzieckiego

Ja jeszcze pamiętam jak stał stare kościół

na bazarze Siordzia

to tam była tabliczka

że w tym kościele odprawiał

mszę biskupolowy

Wojska Polskiego Gawlina

Ja człowiek wychowany wówczas

w PRLu o nazwisko Gawlina

słyszałem wówczas chyba po raz pierwszy

po 45.

po zakończeniu wojny

Irak jako samodzielne państwo

podjął kilka takich

powiedzmy interesujących

decyzji. Po pierwsze należał

do założycieli

Ligi Pańsdorabskich

razem z Egiptem

nawet powiada się, że to premier

iracki Nuri Said wymyślił

nazwę Ligi Pańsdorabskich

nie wiem czytałem gdzieś tak

ale przygotował błękitną księgę

dla egipcjan

i byli głównym motorem

powołania tej organizacji

Płękitna księga zawierała

rejestr problemów

arabskich z sugestiami

rozwiązania. Takie

na nowe czasy bardzo

interesujący tekst trzeba

byłoby do tego dotrzeć

porównać czy te problemy nadal

istnieją pewnie w jakiejś

części nadal nie zostały

rozwiązane.

Ale to ważny chyba, że właśnie ten

wielo wielokrotny premier

Iraku i że to Irak

w ogóle stał na czele tej myśli

takiej bardzo wczesnej myśli

wówczas Pan

rozwiązywania problemu. Właśnie, ale wspólnie.

Nie wiem jak się do tego odnosił

król farug wówczas panujący

w Egipcie, jak się egipcjanie

czy innych pozostali członkę

bo tam bodajże wszystkich członków

założycieli to było ośmiu, bo tyle

było państwu uważających się

za niepodległe, superędne.

Zresztą Nuri Said to taki ciekawy

polityk, może powiedzmy o nim dwa słowa

bo z jednej strony

popierał Brytyjczyków, z drugiej

strony nie lubił systemu wielopartyjnego

No nie. I chciał urządzić

autorytarnie. No nie, chciał

urządzić autorytarnie i na dobrą

sprawę po II Wojnie Światowej

z Nowym Królem, bo ten

czterolatek z przedwojny Dorus

i w 1953 roku jako

Faisal II objął

rządy premierzy się zmieniali

ale najdłużej z

największym doświadczeniem

i ciągle wokół Króla

był Nuri Said.

Nuri Said stał też za

decyzją Iraku

nie głosowania za rezolucją

to nie tylko Irak to zrobił

wszystkie kraje arabskie to zrobiły

głosowały przeciw rezolucji

ONZ z 1947

roku o podziale

palestyny na dwa państwa żydowskie

i arabskie. Nawet

na pierwszą wojnę

arabsko-izraelską która

wybuchła w 1948 roku

a po

utworzeniu formalnym państwa

Izrael Irak

wysłał wojska. Arabowie

ponieśli w tej wojnie

całkowitą klęskę.

No i powstaje państwo Izrael

w 49.

Wtedy co robią

Irakczycy? Wcześniej

Żydzi Irakcy nie mieli

problemów

na ple

narodowościowym czy wyznaniowym.

To byli większości bogaci

ludzie, prawnicy,

lekarze, większości

kupcy. Ważna część też chyba administracji.

Część administracji.

W związku z tym pierwszą decyzją

rządu irackiego po utworzeniu

państwa Izrael było

odwołanie 800

urzędników

w interakcji państwowej, bo byli

pochodzenia żydowskiego.

Ale jednocześnie Izrael po

utworzeniu zaczął

proces wielkiej migracji

Żydów.

Zarówno z Europy, jak i tych

orientalnych z krajów

bliskiego wschodu i północnej

Afryki. I w

1951 roku

rząd iracki wydaje zgodę na

wyjazd Żydów tylko ta

zgodą jest obwarowana warunkami.

Zrzekają się obywatelstwa irackiego.

Zrzekają się prawa

własności do nieruchomości. A było

tego sporo.

Mogą wyjechać

z 30 kg

bagażu i

130 dolarami.

Ale w bagażu nie może być biżuterii.

Tak przeczytałem w relacjach

o tym eksodusie.

120 tysięcy

Żydów irackich wyjeżdża do

Izraela. Zostaje niewielka gróbka

dwóch tysięcy z niewielkim

hakiem. Do wielka wyrwa.

Wielka wyrwa, zwłaszcza że

to była społeczność, która zajmowała

określone pozycje

w życiu i społecznym, ale przede wszystkim

gospodarczym.

Irak teraz

jest probrytyjski

i proamerykański

do tego stopnia,

że zrywa stosunki

ze Związkiem Radzieckim wówczas

i ulega

na mową

mocal z zachodnich

przy tworzeniu Paktu Bagdadzkiego.

Pakt Bagdadzkim

w ramach amerykańskiej polityki

powstrzymywania Związku Radzieckiego

i rozwoju jego wpływu

na świecie

był takim blisko wschodnim

odpowiednikiem powołanego

wcześniej na to

w Europie. Ponieważ Irak

nie tylko godzi się na przystąpienie

tam przyłączyła się jeszcze Turcja,

Pakistam i Iran,

ale nie kraje arabskie.

Kraje arabskie były wstrzemięźliwe

w stosunku do

wchodzenia w taki jednoznacznie

polityczny

sojusz.

Ta sytuacja trwa już niedługo.

Po 14 lipca

1958

roku

generał Abdelkarim Kasem

dokonuje

mahu stanu.

Król

regent

i powiadają,

że części

kobiet z dworu

zostają rozstrzelani

w ogrodach Pałacy Królewskiego.

Nie tylko rozstrzelania.

Tu jest ta czarna

czy czerwona nić

okrucieństw nad Tygrysem,

ponieważ ciała

regenta i króla są ciągnione

za samochodem

przez miasto, żeby je powiesić

na bramie ministerstwa obrony.

Generał Kasem

występuje jako azzaim

przywódca.

Formalnie tam powstaje

rada zarządzająca,

ale on w jej imieniu rządzi dekretami.

Występuje z paktu

Bagdadzkiego.

Pakty zmienia nazwę na

Cento, albo Cento.

Pozostali członkowie zostają.

W Wielkie Brytania, Stany Zjednoczone, Turcja,

Pakistan i Iran,

ale bez Irak.

Tu się robi wyrwa.

Stosunki dyplomatyczne przywraca

ze Związkiem Radzieckim

i nawiązuje stosunki z

państwami bloku wschodniego.

Przedej się pojawia także polska

ambasada w Bagdadzie, nad Tygrysem

po trojeniu 58.

Powiedzmy jeszcze Pani ambasadorze,

że ginie premier

Nuri Said.

Rozstrzelany zostaje także premier

Nuri Said.

Też ta

Idylla Kasema,

który Idyllą nie była,

ponieważ on po rozpoczynał

powznawiał konflikty

z kurdami,

z Kuwaitem,

wracał do

starych dokumentów czasów

tureckich, do których po latach

wrócił Saddam Hussein,

powiadając, że Kuwait jest

jeden, nazwijmy to z Polska,

powiatów

w województwie Basry.

Ale to też nie trwa długo,

bo w lutym 63.

roku

nacjonalista

arabski z polityką

pronaserowską taką w uczestnym Egipcie,

Abdestalam Aref

w porozumieniu z partią BAS

dokonują zamachu stanu.

General Kasem zostaje

zabity.

Poczynają się historie znane

nam z Kalifatą Majackiego

i z Assyrii.

Dawitego generała szybko pochowano,

ale szybko dokonano także

ekshumancji, żeby go przez

parę dni pokazywać

niebożczyka w telewizji,

ponieważ

żeby ludzie uwierzyli, że

a zzaima już nie ma.

Czyli to stare i radzkie okrucieństwo,

ale w nowoczesnym wydaniu tym razem,

bo telewizyjnym.

Pakowanie jest nieistotne w tym przypadku.

Istota rzeczy jest

polega na czym innym, na tym okrucieństwie.

Prezydentem

zostaje, właśnie Abdestalam Aref,

przywódca BASu

Ahmed Hassan Al-Bekr

premierem,

ale prezydent po pierwsze

po zmianie konstytucji

pozbył się Basistów, żeby rządzić

samemu, ale ginia

w wypadku helikopterowym podczas

burzy piaskowej pod basrą

w roku 1966.

Prezydentem zostaje

jego brat, ówczesny szef

sztabu generalnego

Abdelrahman Aref.

Powiedzmy może dwa słowa jeszcze o partii BAS.

Ja wiem, że mówiliśmy o tym trochę

w poprzednich odcinkach,

ale to jest ta siła

z jednej strony Pana Arabska

z drugiej socjalistyczna.

BAS to jest socjalistyczna

partia odrodzenia arabskiego.

Brzmi jej pełna nazwa.

Ona powstała z dwóch partii

w końcu lat 40.

dwóch partii

utworzonych w Syrii.

Jedna utworzona przez

chrześcijanina Michelle Aflaka

a druga utworzona

przez Pana Hurani, który był muzułmaninem.

Te obydwie partie się połączyły w Syrii

w jedną

i one Syrią

rządzą od lat

60.

63. roku

do dziś, bo obecny prezydent

Basir Asad jest

do Czesliń sekretarzem generalnym.

Ale ponieważ to była

partia o charakterze Pana Arabskim

to miała

swoje oddziały

w innych krajach arabskich.

Po pierwsze, wiraku.

Wiraku powstała w latach 50.

Na początek była kadrową

później się to rozrastało

do takiego stanu, że mogła być

politycznym partnerem

dla innych sił, tak jak była

dla Arefa

w tym zamachu przeciw generałowi Kasemowi.

No i z tej partii

wyrośnie też

przyszły dyktato.

On już wtedy

funkcjonował.

Na Kasema było kilka zamachów

i w jednym z nich

nieudanym

uczestniczył Saddam Hussein.

To było bodajże

już wcześniej w 59.

Musiał uciekać, był w Syrii,

był

w Egipcie, później wrócił

do Iraku

i wreszcie 10 lat

po obaleniu Monarchii

co nastąpiło 14. lipca 58.

A teraz mówię o sytuacji

17. lipca

1968.

Kiedy partia

Bas

dokonuje kolejnego zamachu

bezkrwawego?

I po raz pierwszy,

ale ja to traktuję jako przerywnik,

bo po tym co robił Saddam Hussein

to znowu wrócimy

do asyrijskiego okrucieństwa.

Ale wtedy zamach bezkrwawy.

Prezydenta

zapakowano w samolot i deportowano

do Wielkiej Brytanii

swoich sojuszników

którzy pomogli dokonać zamachu stanu.

Dwóch generałów

bardziej prezydenckiej, prezydenta Arefa

też nie zgładzono, tylko

wysłano za granicę.

Ale chyba na tym

koniec takich

działań

łagodnych.

Prezydentem zostaje Ahmet Hassanalbek.

Partia wkrótce

nacjonalizuje

IPC

i przejmuje wszystkie dochody.

Duże dochody.

Powiada się, że w 74.

roku wzrosły one do

przednich dwóch lat dziesięciokrotnie.

Były pieniądze

na umacnianie

w kraju i społeczeństwie

party-bas, ale były pieniądze

na rozwój gospodarczy.

Pasiści trzeba im to przyznać.

Podjęli sporo

projektów gospodarczych.

Zaprosili firmy międzynarodowe.

Stąd

my również polskie firmy

w tych latach uczestniczyły

w rozwoju gospodarczych.

Wielu Polaków jeździło wtedy do Iraku

w latach 70.

To ja jeszcze wspomnę o tym

elemencie polskim.

Pierwszą inwestycją polską

był wygrany przetarg na most

na Tygrysie

w mieście Tikryt.

Z Tikrytu wywodziła się

część albo większość wierchuszki

basu łącznie z prezydentem

i łącznie z Sadamem Husejnym.

Tługo by można o samej tej

budowie opowiadać.

Ona była sukcesem

gospodarczym, że wyszliśmy na

rynek, ale akurat ta inwestycja

sukcesem ekonomicznym

to nie była. Z różnych względów.

Następnie byliśmy

budowniczymi

kopalni siarki

w Mieszraku. To jakieś 50-60 km

na południe od Mosulu.

Powiadano wtedy, że robimy

sobie konkurencję dla Tarnobrzega

bo wtedy był to kombina

siarkowy w Polsce, przy czym

trzeba było zastosować zupełnie

inne techniki i to znowu

wymyślili Polacy

bo nie była to kopania odkrywkowa

tak jak

ta na Sandomierzczyźnie u nas.

A później weszły inne firmy

weszli eksperci

jak trzeba było podczas

wojny kubejskiej

ewakuować Polaków

to stworzono most

powietrzny

między Polską Majordanią

a tam trzeba było wywieźć

prawie 3 tysiące Polaków

z firm polskich

w Iraku

plus kilkaset, nie pamiętam

dokładnie, 700-800 osób

z okupowanego kubeitu

to była olbrzymia operacja

Ja pamiętam, że

w moim zespole arabskim

jesienią 90. roku

to myśmy

z pracy nie mogli zdążyć

na wiadomości telewizyjne

o 7.30

ciągle była jakaś praca

bardzo dynamicznie się to wszystko

rozwijało.

No ale też skalaty i operacji świadczy

o ogromnej obecności Polaków

w tamtem czasie w Iraku.

Zresztą mamy dobrą markę

bo były to dobra realizacja

dobre wykonywanie

powierzonych nam zadań

Jeden z odcinków autostrady

łączących Baghdad z Jordanią

to też jest wykonane

tam znakomitą część wybudowali

Brazyliczycy, ale mamy

w tym także swój udział.

Nawet pamiętam

jak była

wizyta prezydenta

Bekra w Polsce

w 73.

3. bądź 4. roku

bo trzeba było

rozliczyć końcówkę budowy kopań.

Ja przeżywiam

osobiście w tej

dziwaczną przygodę

z Ministerstwa. Zostałem

wyrwany przez kogo?

Przez panią

Mirę Zimińską, Sygetyńską

Któregoś dnia

wzywa mnie na dół tam do holu

strażymy ze to skarze

mam gościa

nikogo nie zamawiałem przychodzę

oczywiście wiem co za gość

bo panią Mirę powiedzmy

osoba rozpoznawalna

pan jest od Iraku ja

no to zapraszam ze sobą

podwem za nią za chwilę znalazłem się

w Mercedesie który jechał

do Karolina do siedziby Mazowsza

a tam się okazało co mam

zrobić

pomóc w nauczeniu

zespołu Mazowsze

Ludowej Piosenki Rackiej

bo Mazowsze otrzymało polecenie

że

będzie wizyta jerackiego prezydenta

pojadą z nim

do Karolina

oni mieli w swojej takiej

zespołu

że czy przyjmowali gości z zewnątrz

czy jechali z koncertami za granicę

to zawsze mieli w repertuarze

i jedną lokalną

lokalną piosenkę

ja przyjeżdżał mu się

Boże Drogia

nic się nie znam na muzyce

nie znam nut, nie czytam

przeraziło mnie

pytanie jakiejś pani

dyrektor do spraw muzycznych

rozumiem że pan nam poprowadzi

tą średnią linie

melodyczną

i co pan zrobił

mieli nuty

i mieli tekst

jest taka przepiękna

taki odpowiedni

żeby porównować z czymś w Polsce

to we mnie trzeba było powiedzieć o piosence

Szładziweczka do Laseczka

tam jest piękny tytuł

Wysoko nad Palmą

Fogin na Halfolk

to i radzka powiedzmy ludowa piosenka

nie wiem czy znana jest do dziś

bo czasy się zmieniają

co ja mogłem zrobić

dwie rzeczy

i to powiedziałem

że nic z nutami im nie pomogę

zwłaszcza że muzyka

arabska jest specyficzna

ona nie trzyma się

ani rytmiki muzyki

klasycznej europejskiej

araby wprost powiadają

że rytmika europejska

jest prymitywna

dwa, trzy albo na cztery

takty

natomiast wartości nut

ma nutę, połówkę

czwórkę, ósemkę i szesnastkę

dalej nie słyszymy

a oni mają nuty dzielone

trzy piąte nuty

pięć, siódmych nuty

dlatego ucho europejskie

jest to dziwna muzyka

jest to piękna muzyka

tylko trudna do zalucenia

skąd ja to wiem

w wolnych czasach, kiedyś w Kajrze

chodziłem na takie kursy

niewiele nic z tego zostało

bo trzeba byłoby mieć

muzyczne wykształcenie

żeby to śledzić, ale jakieś tam powiedzmy

podstawowe informacje

co zrobiłem?

powiedziałem im tekst wam zapisze

fonetycznie

żebyście śpiewali poprawnie

dlatego że no jak się jakieś

dźwięki zmieni to wychodzą

słowa nie o tym znaczeniu

a drugie mogę podpowiedzieć

z czego powinien się

składać zespół muzyczny

towarzyszący

na pewno bez pianina

na pewno bez akordeonu

ale mogą być skrzypce, może być trąbka

może być clarnet

no i muszą być tamboryny

niewielka perkusja powiedzmy naszego typu

i na tym się moja wizyta

ale ja później ponieważ byłem

tłumaczem prezydenta Bekra

podczas tej wizyty

to byłem na tym koncercie

no to jest dobry

dobry gest

piarowski zorganizować

cudzoziemcowi tego typu

imprezę w wolnym czasie

i jeszcze zaśpiewać

mu jego własną

piosenkę, bardzo dobry pomysł

podobało się prezydentowi Bekrowi

człowiek był wzruszony zresztą cała

cała delegacja dość liczna

bo z paroma ministrami

a następnego dnia w Wilanowie

Teta-Tet

prezydent Bekr

i profesor Jabłoński, który był jego partnerem

czyli przewodniczący Rady Państwa

doszli do porozumienia

co zrobić powiedzmy z tą dyskusyjną

kwotą jaka pozostała

do regulowania

no w czasy 40 milionów dolarów

krakowskim targiem

podzielono na dwa

20 nam a 20

zostało u Irakczyków

czyli targi zostały złagodzone

tak jak

no pamiętam to porozumieni

w Wilanowie, bo tam była rezydencja

Irakckiego prezydenta

od wielu lat

prezydentury Bekra

cieniem był Saddam Hussein

podobno sami Irakczycy

nie za bardzo wiedzą kiedy się

pojawiły zdjęcia

Saddam Hussein na obok

prezydenta Bekra

bo w krajach arabskich urzędujących

prezydent patrzy na swoich

współowateli wszędzie

prezydent, król

tokolwiek by to nie był

i tu nagle zaczęły się pojawiać

w latach siedemdziesiątych

podróży Saddam Hussein

w lipcu 79 r.

Ahmed Hassan

zrezygnował z prezydentury

prezydentem

został Saddam Hussein

w lipcu 79 r.

Saddam rozpoczął

odczystki w Partii

w końcu lipca zwołał

konferencję partyjną basistowską

przyjechało tysiąc delegatów

z całego kraju

i w trakcie

jednego z pierwszych dni obrad

publicznie odczytano

listę zdrajców

w Partii

z tego wydarzenia zachowało się nagranie

Saddam Hussein

z cygarem w ręku

stoi na mownicy

i zadaje pytanie

jak powinniśmy traktować zdrajców

znacie odpowiedź

nie pozostaje

nic innego, jak wieć

następnie mówi, że osoby

których nazwiska odczyta

mają opuścić salę

To jest Ibraheem Iub

Kassan Marhun

Ahmed Ibraheem Saleh

Mohamed Menafel Yasil

Lista została zdobyta

torturami

aresztowano

sekretarza

takiej działającej

przez pierwsze lata 70

Rada dowództwa rewolucji

to była pięcioosobowa

grupa polityków wirackich

z Hassanem Bekrem na czele

która rządziła

formalnie krajem

Otóż na aresztowanym sekretarzu

tej instytucji wymuszono

torturami nazwiska

i w trakcie obrad

zaczęto wyczytywać zdrajców

wyprowadzając ich natychmiast

do aresztu

W pierwszych dniach sierpnia

bez żadnego sądu

w 55 członków

kierownictwa partii BAS

rozstrzelano 22

do tego

Saddam Hussein

do wykonania egzekucji

zapraszał

i właśnie zapraszał

wyznaczał członków

uczestników tej konferencji

No i tu mamy

kolejny powrót

okrucieństwa z czasów asyryjskich

Naród został

zastraszony

Partia BAS stała się wszystkim

Kult Saddam Hussein

sięgnął Zenitu

Ja poprzednio badajże opowiadałem

o tej

Steli z Kodeksem Hamurabiego

gdzie tam jest zrobiona rzeźba

Saddam Hussein

Więc

nie można było zająć

żadnego stanowiska

w administracji, w szkolnictwie

w wojsku

bez członkostwa partii

BAS

Ono stało się powszechny

Powszechny był też

strach ponieważ rozbudowano

niezmiernie

aparat bezpieczeństwa

Saddam Hussein

na początku po zamachu

w 1969 roku

był szefem policji

partyjnej BAS

Ale on to rozbudował

barat, że tam były

i amnel has

czyli bezpieczeństwo

prywatne i bezpieczeństwo ogólne

i istnich barat

i muha barat, czyli i wywiad

i kontr wywiad

te służby zresztą wzajemnie się kontrolowały

bo o to dyktatorowi

też chodziło

Trzeba mu jednak przyznać także

że niezależnie

od tego, że olbrzymie

środki pochłaniała korupcja

partyjna, ale BAS

i się bali, bo nie była wyraźnego

powodu dlaczego ktoś

znika, ale

zarzut korupcji mógł być przynajmniej

oficjalnie ogłoszanym, jeśli

takowy był

dużo środków finansowych

Saddam Hussein także

wkładował w rozwój

gospodarczy kraju

Baghdad się rozwinął

Powstały nowe dzielnice

Powstawały te zakłady pracy

intensywne były kontakty gospodarcze

ze Związkiem Radzieckimi

z krajami blokowschodniego

z krajami socjalistycznymi, ale także z Francją

na przykład pierwszy reaktor

atomowy, który na cześć

Shiraka nazywał się Ozirak

Prezydenta Shiraka

Prezydenta Shiraka, to był

francuski reaktor zbombardowany

przez Izraelczyków

w 1980

roku

Rozpoczął Saddam Hussein

który już nie znał miary

te siły bezpieczeństwa

były bezkarny

absolutnie bezkarni byli

dwaj dorastających

i dorośli synowie Saddam Hussein

udaj

i kusaj, nawet

nie wiadomo który gorszy, ale ten pierwszy

chyba tak

to co oni wyprawiali to jest

pozostanie

w pamięci

Irakijczyku, zwłaszcza Baghdadczyku

a co oni robili?

a na przykład orgietki na które

poriwali dziewczyny z ulicy

nikt nie mógł nic powiedzieć

różne historie się działy

znikali ludzie

wiadomo było, że jeden z synów

stoi za tym

i w tej w zasadzie

takim rozwijającym się

gospodarczo, chociaż strasznie

stłumionym politycznie

Iraku, nagle Saddam Hussein

wpadł na pomysł

z Iranem

i to był początek sierpnia 1980

roku

tak, te stosunki iracko-irańskie

wcześniej to też taka

sinusoid

a to

Saddam Hussein wypędził

przebywającego na

wygnaniu

w szyjickim nadziewie

a ja to Lacha

Chomejniego, który

stamtąd wyjechał do Paryża

ale wkrótce wrócił

dokonując z rewolucji islamskiej

przeciw szachowi

Taka ciekawostka, jeżeli mogę wtrącić

wyczytałam, że kiedy

a ja to Lacha Chomejnie przebywał w nadziewie

to stamtąd

nagrywał swoje przemówienia

i wysyłał forii kaset

magnetofonowych

Tak, to był element wojny hybrydowej

przeciw szachowi

w Iraku przebywały tłumy

persów

kilku, którzy przychodzili z pielgrzymkami

do świętych miast

i małzolełów

ale go w nadziewie

i Husaina w Kermalii

nie było problemem, żeby te

kazania antyszachowskie

przemycić do

do Iranu

Tam się tworzyła myśl rewolucji irańskiej

Ja myślę, że w jakim

w sensie Chomejnie

i to jego otoczenie, które było

najpierw w nadziewie

w Paryżu krótko

to tam się tworzyły podstawy

w tym podstawie doktryny, która

jest nawet wśród szyjitów do dziś

dyskutowana, o czym za chwilę

ale Saddam Hussein

wspierał szacha

a bo się z nim dogadał przeciw kurdom

w Algierze zawarto w

1935 roku

taki traktad, on się nazywa

nawet układ algierski

gdzie Szach miał zaprzestać

do kurdom

a Saddam Hussein

godził się na przebieg granicy

na Siatela Arab

to jest ta wspólna rzeka

graniczna, którą tworzą

Tygrys i Eufrat

według zasady stalwegu

zasada stalwegu polega na tym,

że granica przebiega

głównym nurtem rzeki

przy wielu rzekach jest to

problem, bo ten nut się zmienia

osadza wyspy po jednej

bądź po drugiej stronie

raz ta wyspa jest po tej stronie

raz główny nut jest po drugiej

ale tu wyznaczono, według tej

to jest reguła Prawa Międzynarodowego

wyznaczono granice

Szach przestał wspomagać

kurdów bardzo niego

Nie przeszkadzało Sadomowi, że Szach

był człowiekiem Ameryki?

Pragmatykowi nie przeszkadzało

ponieważ nie wiem, czy on już miał

świadomość, że ta rewolucja

islamska jednak zwycięży

ale układ podpisywał

w 75. rewolucja

islamska

wiranie zwyciężyła

w lutym 1979

roku

4 lata później

ale Iran

Chomejniego

islamska Republika Iranu

a nie Cesarstwo Iranu

jak było przedtem

Republika Iranu

część jej teokratyczna

część jej

duchownych postanowiła

eksportować rewolucję islamską

do innych państw w sąsiedztwie

w sąsiedztwie to przede wszystkim

państwa arabskie

zwłaszcza, że

Irak to 60%

szyjitów

a i spore grupy szyjitów

występują w innych państwach

arabskich

w roku 1980

w Saddam Hussein postanowił

napaść

na Iran

wojna trwała 8 lat

długich 8 lat

zginęło

nikt chyba dokładnych statystyk

nie prowadził ale około miliona ludzi

po obydlustrowach

znowu z wielkim okrucieństwem

do drugiej części tej wojny

Irak czekom

odmawiającym wyjazdu na front-up

w Iranie nie byli lepsi

najlepszą metodą

rozminowania

było wysłanie nastoletnich

chłopców na frontie

straszne rzeczy

bliski wschód ma tyle za sobą

krwi, że to jest przerażająco

wojna sześć skończyła w 1988 roku

ze zrujnowanymi gospodarkami

zrujnowana

gospodarka obydwu państw

w niej uczestniczących

Irak wydał na tę wojnę

kilkadziesiąt miliardów dolarów

przez te lata

powiada się o 90 miliardach

w kraju rozpoczęły się problemy

gospodarcze

i co na to

nie jest to

jak był wspierany

i jak był wspierany

przez zachów

i jak był wspierany

przez państwa

arabskie monarchie naftowe

wszyscy się bali

eksportu rewolucji islamskiej

no to jak znalazł się taki

który próbuje tamę

temu postawić

no to dobrze

w prawdziu ówczesnym

sekretarz obrony

stanów zjednoczonych

pan Weinberger

powiadał szczerze

że nie chcielibyśmy

zwycięstwa Chomejniego

a nie chcielibyśmy też żeby

wygrał Saddam Hussein

czyli to była takie

powiedzmy trochę z zachodu taka postawa

no niech się

dwaj przeciwnicy wykańcają

co zrobił Saddam po pokoju

z 88 roku

długo nie usiedział

doszedł do wniosku że

w prawdziu kraje arabskie

naftowe monarchie

z Kuwejtem włącznie

wspomogli go

finansowo podczas tej wojny

ale dlaczego powiedzmy

czekać aż oni wspomogą

pójdziemy i sami sobie weźmiemy

odkurzył te pretensje

antykuwejskie

i w sierpniu

90. roku

dokonał inwazji na Kuwejt

no Kuwejt militarnie nie miał szans

zajęcie kraju

który ma 17 tysięcy kilometrów

kwadratowych

dla przygotowanej i zahartowanej

w bojach

armii irackiej nie było problemem

pisze pan w swoich notatkach

że Kuwejt został obrabowany

został obrabowany

tam powiedzmy wiele ofiar tej

okupacji nie było

no ale jak przyjechali Irakczycy

to były problemy gospodarcze

w tym z dostawami

w tym z importem

no i zobaczyli bogate salony

kuwejskie to wywieźli

co mogli wywieźć

powiadało się że syn Saddamah Husejna

udaj

otworzył salon samochodowy

tylko sprzedający

samochody wywiezione

z kuwejtu

na inną skalę i trochę inaczej

ale kojarzy mi się to z tymi obrazami

nie wiedzieliśmy

prawda żołnierze rosyjskich

którzy również obrabowywali

obrabowują wszystko

i ukraińskie sklepy

i ukraińskie domy

w kuwejcie trzeba przyznać

nie obrabowano domów prywatnych

ta okupacja

trwała ponad pół roku

ponieważ

powstała koalicja

antysabdamowska

do której przystąpiło

40 krajów nie potrafię

dokładnie powiedzieć ale

podajże ponad 30 w tym

wiele krajów arabskich

Syria wysłała kontyngent

Egibd wysłał w swój kontyngent

Centrum dowodzenia był obarabi sałdyjskiej

Polska zaproszona

do koalicji

wyzwalania kuwejtu

znalazła się w trudnej sytuacji

przypominam okres

rządów

premiera Mazowieckiego

i nagle propozycja

udziału

w wojnie przeciwierakowi

a tam jest nadal 3 tysiące ludzi

naszych

wymyślono dobre

albo wydawało się że dobre rozwiązanie

nie wyślemy jednostek

bojowych które będą uczestniczyć

w walkach wyślemy

jednostki medyczne

na zasadzie że na wojnie

wspomaga się każdego

rannego

się w kłopotliwej sytuacji na froncie

polski kontyngent

większości składał się

z kobiet pielęgniarek

on był ulokowany

w takiej sałdyjskiej miejscowości

najpierw w Jadzie a później Haferbatten

na północy Arabii sałdyjskiej

na pograniczu z Jerakiem

i jeszcze był okręt wojenny

przerobiony na pływający

szpital który

stacjonował na wodach sałdyjskich

padajże w Polsce Jambu

w Zatoce Perskiej na wschodnim wybrzeżu

sałdyjskim

ofensywa

przeciw Saddamowi

od stycznia

przez połowę stycznia i lutego 1991

roku doprowadziła po pierwsze

do wyzwolenia Kubejtu

choć Saddam dokonał kolejnej

zbrodniczej rzeczy

wycofującej się wojska i radskie

podpaliły

kubejskie szyby naftowe

kraj płonął

sadza dochodziła

do Himalajów

boją później w śniegach

tam ślady znajdowały

to musiały być apokaliptyczne

widoki

oddychać nie było czym

ciemno było w mieście

odrębna cała historia

może kiedyś jak o Kubejcie

byśmy mówili to warto o tym wspomnieć

armia iracka została

wyrzucona

Baghdad zbombardowany

Amerykanie wycofali się

tylko że

ponieważ wówczas

równocześnie z tą ofensywą

wystąpili przeciw Saddamowi

szyi ci na południu

i kurdowie

na północy

kurdowie mieli szczególny powód

ponieważ w trakcie wojny

iracko-irańskiej

też wykorzystali sytuację

próbowali

pójść na południe

tego regionu

Saddam dokonał niebywałej

innej zbrodni

mianowicie użył broni

chemicznej przeciw własną

narodowi i w mieście Halabcia

kurdyjskim zginęło 5 tysięcy

ludzi

wszelkiego wieku i płci

wynikuł ataku

chemicznego

teraz Amerykanie narzucili

strefy zakazu lotów

tak zwany noflyzons

od 38 rówloneżnika

na południe

czyli kurdystan

i od 32 na południe

czyli to całe centrum

szyjickie

ale Saddam się utrzymał

w 2001 roku

już został 100% głosów

bo tam byli oczywiście wybory prezydenckie

referenda czy plebisity

z jednym kandydatem

rozpoczęła się ciężka sytuacja

gospodarcza skłasza, że

został obłożony

Irak sankcjami

zakazem wywozuropy

zakazem lotów

przestrzeń była zamknięta do Iraku

jak się chciał pojechać

to się latało do Ammanu

i taksówką jechało

tysiąc hakiem kilometrów do Baghdadu

sam w latach 90. taką podróż

odbyłem, wiem jak to wygląda

w związku z tym

znaną powszechnie jako ropa

zażywność pozwalająca

Irakowi na eksport

za 2 miliardy dolarów

ropy na zakup

artykułów spożywczych

ta rezolucja była

wielokrotnie omijana

bo znajdowali się tacy

którzy szmugliwali rope

a też

cała długa historia

na ten temat

która się powtarza

do doży, jeśli pan pozwoli

to zanim przerzucimy stronę

tej naszej opowieści

to chciałam zadać pytanie w tym momencie

bo tak się zastanawiam

zwykle na losy

państwa wpływa

mnóstwo czynników

historia jest skomplikowana i wielowarstwowa

ale w tym wypadku chciałam pana zapytać

czy to jest tak, że Saddam Hussein

są swoją

maniakalną obsesją

okrucieństwa

z tą swoją ogromną chciwością

prawda, chciwością

władze, chciwością

kolejnych wojen

co pan tak wspaniale opowiedział

czy on zgubił Irak

zgubił

zgubił, ale pomogli mu w tym

ci którzy najechali

na niego kolejno

na niego

ja mam sam

problem z

oceną inwazji amerykańskiej

w 2003 roku

po

zamachu terrorystycznym

na WTC w Nowym Jorku

prezydent Bush ogłosił

doktryne walki z terroryzmem

w tymże 2001

roku

Amerykanie dokonali inwazji

w Afganistanie rozwili reżim taribów

który przechowywał

bandytów z Alkaidy

ale na liście znalazł się Irak

w 2002

prezydent Bush

ogłosił w Irak na krótkiej

listcie osi zła

razem z Iranem

i korują północno

a później przygotowano inwazje

i to przygotowywano pod

falszowanymi

jestem przekonany, że

świadomie

przesłankami

że Irak współpracuje

z Alkaidą

Saddam Hussein

miał swój moment religijności

gdyby ktoś kiedyś

zrobił tylko po co

wyznałe fotografii Saddamah Hussein

na różnych sytuacjach

to byłby materiał nie tyle

powiedzmy dla historyka fotografii

czystów i ile dla psychologa

w tych jego działaniach był także

element religijności

chociaż to co zrobił

z szyjitami

nie tylko że wypędził Chomejniego

ale a ja to dla Muhamedr Sadr

został zabity

a ja to dla al-Hakim

sam wyjechał na emigrację do Iranu

natomiast nie można

było mu zarzucić współpracy

z Alkaidą

to była wymyślona

druga wymyślona historia

to produkcja

broni masowego rażenia

po rozbiciu

przez Izrael reaktora

Ozirak

oni już nie mieli

możliwości w tej dziedzinie nuclearnej

może coś robili

może

w uniwersyteckich laboratoriach

na temat broni biologicznej

ale nie sądzę, że na skalę

która by zagrażała regionowi

niemniej

na specjalnym posiedzeniu

Rady Bezpieczeństwa

ówczesny sekretarz stanu

Colin Powell

pokazywał fiolkę

niby z antraxem

czyli wyprodukowaną bronią chemiczną

nikt oczywiście z ambasadorów

stałych przedstawicieli

nie sprawdził co w fiolce

dostanczonej przez CIA jest

dla mnie powody

były dwa

ale dyskusyjne zapewne

po pierwsze

Amerykanie chcieli zlikwidować

te dyktaturę

i to jest wielki plus

jedyny plus inwasji

po drugie

chcieli przejąć kontrolę nad

wydobyciem ropy

i po trzecie

nie wiem co jest z tych czynników najważniejsze

zlikwidować kraj

który miał rozwiniętą armię

mimo że ta armię została przepędzona

przy wyzwananiu kuwejtu

ale był

to jedyny na bliskim schodzie

potencjalny militarnie

przeciwnik Izraela

jeśli

jednym z głównych celów

jeśli najgłówniejszym stanu

zjednoczonych na bliskim schodzie

jest bezpieczeństwo Izraela

to ten cel zrealizowali

doskonale bo przez najbliższe

dekady mogą być inni

przeciwnicy Izraela

ale Irak na pewno nie będzie

bo nie będzie miał czym

jakby szczegółowo analizować

wypowiedzi niektórych tak zwanych

ówczesnych amerykańskich

neokonserwatystów

Rumsfelda

ówczesnego sekretarza obrony

zwłaszcza jego zastępcy Pola Wolfowica

to ten

trzeci argument

przewija się tam też nitką

chociaż powiedzmy nie

można było złapać za rękę

ale w praktyce

tak się to stało

Inwazja

amerykańska na Irak

2003 roku

no była błyskawiczna

z dużymi powiedzmy

bombardowaniami

korpus dyplomatyczny

z wyjątkiem municjusza papieskiego

wyjechał z Baghdadu wcześniej

9 kwietnia

wzdobyto Baghdad

1 maja

Prezydent Bush ogłosił

swoje słynne zakończenie misji

Jakiegoś podajże

lotniskowca w Zatoce

stwierdził miszyn i sekomplisz

Nic się nie zakończyła

dopiero się rozpoczęło

Rozpoczęła się

amerykańska okupacja

Iraku do której

zaproszono

też koalicję chętnych

uczestny rząd i prezydent

Polski zgodził się na udział

myślę, że znane są także względy

dlaczego się zgodził

choć dziś jak

czytam wywiady z różnymi posłami

z tamtego okresu czasu

to zawsze się przewija taki motyw

gdybym wiedział

to bym nie głosował za wysłaniem

wojsk do Iraku

a myśmy wysłań nie tylko wojska

amerykanie nam powierzyli

kontrolę nad jedną z czterech

stref na który podzielono Irak

i dowództwo

międzynarodowej

Brygady Wojskowej w składu

przychodziły kontyngenty 22

państw

nabęliśmy tam do 2008 roku

nie bez kosztów

i nie bez ofiar

dziś się powiada, że

ale nasi oficerowie i dowódcy

zyskali

wojskowe doświadczenie w warunkach

bojowych

to prawda tylko ja bym się chciał zapytać

co po obecnych rządach

zostało z tych

oficerów i generałów

w Wojsku Polskim

czyli w przypadku nie są już

w stanie spoczynku

ale to ludzie zainteresowani tym wiedzą

więcej ode mnie

amerykanie na początku

popełnili olbrzymie błędy

po pierwszych tam jakich

próbach posabienia

jakiegoś generała

niby na wzór generała makartura

w Japonii po II Wojnie Światowej

ustanowiono

takim

tymczasową administrację koalicji

postawiono

na jej czele ambasadora

Pola Bremera

to trwało z półtora roku

ale w praktycznie rozwiązano

państwo i rapskie

zlikwidowano państwo i rapskie

rozwiązano armię

część oficerów i żołnierzy poszła

z bronią do domu

zdelegalizowano partię

partię baz

i w zasadzie

amerykanie przejęli

społeczeństwo i rapskie na swój garnuszek

to znaczy mieli środki

z eksportu ropy, bo ona trwała

no trzeba wspomnieć, że

u ambasadora Bremera

jednym z jego współpracowników

polski polityk, późniejszy premier

pan Marek Delka

zajmował się sprawami

finansowymi

w krótkim czasie

rozpoczęł się antyamerykański

ruchopor

wrócili szyjici z emigracji

wszyscy politycznie emigranci

wrócili, tylko szyjici zaczęli

tworzyć partię polityczne

albo odtwarzać

przy niektórych z nich także

skrzydła wojskowe

np. taki popularny

polityczny przywódca szyjicki

Muhtada Sadr

to syn tego zabitego Ejato Lacha

no utworzył armię Magdiego

która

walczyła z okupantami

to znaczy i z amerykanami

i z kim się dało

myślę, że najpoważniejsze

walki toczone przez

polski kontingent

w Karbali

w tym też uczestniczyła

almia Magdiego

i znów leje się kraw

i znów leje się kraw

Amerykanie

aresztują mnóstwo

Irak i Czyków za przynależność

powiada się, że przez więzienia

irackie przeszło

około 100 tysięcy Irak i Czyków

i powiada się też, że

była to najlepsza szkoła

islamistów

no bo jak zobaczyli później

jak Amerykanie postępują

i rakińskimi na przykład w więzieniu

Abu Ghraib to słynne zdjęcia

ludzi prowadzonych na czworaka

na obroży z psami

a żołnierki

jeszcze przy tym

jeśli ja słyszę

wypowiedź ambasadora Stanów Zjednoczonych

w Warszawie, że gdziekolwiek pójdziesz

żołnierz amerykański do przynosi wartości

to jestem przekonany, że

albo zapomniał

albo nie chcę pamiętać tych zdjęć

Abu Ghraib

jeśli takie wartości

to może lepiej ich nie przynosić

niemniej

Amerykanie także

dosłownie polowali

przez swój wydział

na wybitnych polityków irackich pasistów

była taka słynna

Talia Kart

gdzie były zdjęcia tych

wielu zabito

zginęli obydwaj synowie

Sadama Husejna

on sam w grudniu 2006

został znaleziony

i odkryty

tylko już był rząd iracki

i Amerykanie go oddali pod sąd

iracki

został zasądzony na karę śmierci

i w końcu 2006

roku wyrok wykonano

myślę, że

ani synów, ani jego

nikt w Iraku

nie opłakiłał ani wówczas

ani przez następne lata

do dziś

była rada zarządzająca

taka 25-osobowa

przez Amerykanów

której celem było

przygotowania nowej konstytucji

Konstytucje napisali

harwartcy prawnicy

i wstawili tam taki interesujący

element, ale on

wynikał z irackich

realiów, a w regionie

już funkcjonował i funkcjonuje

w libanie

mianowicie ze względu na różnorodność

i wyznaniowo

to główne stanowiska

zostały podzielone w ten sposób

prezydentem jest kurt

a jak ma zastępców

to Sunita i Szyita

premierem jest Szyita

z największej społeczności

wyznaniowej

i spekerem parlamentu

jest Sunita

to funkcjonuje do dziś

odbyły się pierwsze wybory

w 2005 roku po wielkich dyskusjach

premierem został

Nuri al-Maliki

zresztą był dwukrotnie premierem

po 2010

ponownie Maliki został premierem

sekciarską myślący

Szyita

niemyślący w kategoriach Iraku

jako państwa

stanowiska w państwie obsadzał Szyitami

podejmował antysunickie

decyzje

sunicki zachód

Iraku, prowincja Ramadi

zbuntował się przeciwniemu

pod oskarżeniami o korupcję

wydano nakaz

aresztowania sunickiego wiceprezydenta

jednego z przywódców

suniców na uciek do kurdy stanu

Nuri Maliki

pogłębił podział

już i tak istniejący

wreszcie w kolejnych wyborach

w 2014 roku

kiedy rządy objął

ekonomista

który lata Saddamah Huseina

uciekł w Wielkiej Brytanii

Pan Haidar Rabadi

no też nie bezpośrednio po wyborach

bo tam zawsze po wyborach

trwają wielkie spory międzypartyjne

to w Iraku pojawiło się

nowe nieszczęście

państwo islamskie

Którego kuźnią

były te areszty amerykańskie

to sunicji, którzy byli zdecydowanie

przeciwrządowi

sunicji panowali nad Irakiem

mimo że jest to

społeczność wyznaniowo

mniejsza od szuitów

przez cały okres

od tworzenia Iraku na początku lat 20.

teraz stracili władzę

pierwsze wybory parlamentarne

zboikotowali

już nigdy nie boikotują

od tej pory żadnych następnych

bo wiedzą, że nic nie ugrają

jak to mają swoją reprezentację w parlamencie

Ci żołnierze, którzy

zostali z bronią do domu wysłani

też, też

państwo islamskie

na początek to tak się nazywała

organizacja, kiedy Al-Qaeda

w Haosie stworzonym

przez Amerykanów przyszła do Iraku

to przyszła

w formie organizacyjnej

która się nazywała państwo

islamskie w Iraku

szefował mu

Musab Zarkawi i Ordańczyk

jego dość szybko

Amerykanie wykryli

i zlikwidowali

ale to jest rok 12.

i 13.

kiedy wybuchła wiosna arabska

i rozpoczął się

demonstrację przeciwasadowi

wojna domowa w Syrii

na Haosie w Syrii to państwo

skorzystało, powędrowało do Syrii

oferując

syryjskie Al-Qaeda

w współpracę

syryjska Al-Qaeda to taka

organizacja pod tytułem wówczas

Frondam Nusra

istnieje do dziś w tej prowincji Idlib

ale to dzisiaj inaczej nazywa

Syryjczycy odmówili współpracy

powiadając, że

wy to macie cele globalne

a my chcemy tylko obalić reżim

nie będziemy współpracować, mamy

odrębne cele polityczne

nawet doszło do walk między obydwoma

to wtedy organizacja

państwo islamskie wiraku

przekształciła się nazwą

państwo islamskie wiraku

i Syrii, ISIS

zdobyła miasto Rakka

nad środkowym eufratem

i zaczęła tworzyć

swoją siedzibę terytorialną

swoje państwo w sensie

terytorialnym

dzięki internetowi

uzyskali mnóstwo ochodników

wśród islamistów z Europy i Zasi

ja na przykład byłem zaskoczony

czytając przed laty, że

10% personelu medycznego

to są

muzułmanie

z Indonezji i Tajlandy

ale byli z Europy

którzy koranu nie czytali

ale tak na stronach internetowych

zawrócono w głowę

tym młodym ludziom

jechały dziewczyny

z Anglii, z Francji, z Niemiec

z Belgii, z Szwecji

jakaś polka tam była

przy takim

bałaganie w Syrii

a i na dobrą sprawę

braku stabilizacji

wiraku

państwo islamskie dokonało

w 2014 roku

błyskawicznych sukcesów

terytorialnych

najpierw zajęli

w zachodnim wiraku

Falludzie i Ramadi

a w czerwcu 14

roku jednym

wielkim pochodem

Mosul

w Mosulu świeżo formowana dywizja

i radzka rozpadła się

cały sprzęt

dostarczony za ciężkie pieniądze

przez Amerykanów na tworzenie tej dywizji

znalazł się w rękach państwa islamskiego

wszystkie awuary

w bankach

mosulskich także

29

czerwca

w 2014 r.

przywódca tego państwa

Mohamed Al-Baghdadi

ogłosił się kalifem

zrobiło mu

nawet życiory z którym

oczywiście

trzeba było dopisać, że wywodził się

z plemienia kurejszytów

tak, rog Mohamed

jedyną siłą wiraku

i to ze zmiennym szczęściem

która walczyła na północy

to były

oddziały kurdyjskich peśnojerga

one m.in.

mają zasługę, że

nie dopuścili do

zajęcia przez państwo islamskie

Tamy na Tygryzie

to jest 40 km

na północ od Mosulu

ale

islamiści poszli na południe

zajęli całą prowincję

Salaheddin

zajęli rafinerie naftowe

zajęli zwłorza naftowe

zajęli miasto Tykryt

to z którego Saddam Hussein pochodził

ale też młodyp neumatyczne

niszczyły te asyryjskie

beki uskrzydlone

o których rozmawialiśmy

zniszczyli zabytki asyryjskie

na północy to co jeszcze było

a co było w tych

zabytkach z ludzką postacią

albo w postaci figuratywnej

jakiejkolwiek zniszczyli

zabytki w muzeum

w Mosulu i mordowali ludzi

i mordowali ludzi okrutnie znów

pokazował grudzieństwa

historia jaką dokonali

rzezi takiej mniejszości

kurdyjskiej wyznaniowej jazydów

w mieście Sindziarz to też na pograniczu

z Syrią

to są przerażające obrazki

i grozili, że pójdą dalej

na południe, na Baghdad

i na szyjickie południe

bo dla nich szyjici to nie żadni

współbracia muzułmanie

o innego odłamu

tylko heretycy

który chciel fizycznie zlikwidować

wtedy przywódca duchowym

szyjitu wierackich

Ayatollah Sistani

rezydujący w Nadziafie

wydał werdy religijny

powołujący mobilizację ludową

takie

powszechne

przeczytanie przeciw

szyjitów

przeciw tym islamistą

z państwa islamskiego

dołączył się do tego ze względów

nie tylko politycznych Iran

który dostarczał instruktorów

i uzbrojenie

powstało wiele milicji

zwanych Hašt Shabi

one mają zresztą różne nazwy

jest tam Hezbollah Irak

Asaibahlul Haq

jeszcze jakieś

zdają się Hašt Shabi

stworzyła się

milicje szyjickie

uzbrojone równoległe

do armii irackiej

armii tworzonej ciągle

przez Amerykanów

Amerykanów już nie było

w tym sensie

jak bezpośrednio po inwazji

ponieważ prezydent Obama

podjął decyzję

i w grudniu 2011 roku

Amerykanie wycofali się

dodając 5 tys. kontyngent

który miał tylko zadania

doradcze i szkoleniowe

na dobrą sprawę

dzięki temu kontyngentowi

kiedy już za premierostwa

Haidara al-Abadi

rozpoczęła się walka z państwem

islamskim na terenie Iraku

w 2015-2016

na początek

to nie była ona zwycięska

odebrano Tikrit

odebrano większość tej prowincji

Salaheddin z wielką rafinerią

w mieście Beidzi

która przerabiała 300 tys.

baryłek dziennie

jelackiej ropy naftowej

to było przyspokojenne okres czasu

pod kontrolą państwa islamskiego

dopiero ofensywa

armii irackiej

i milicji

szyjickich

jesienią 2017 roku

doprowadziła do wyzwolenia

Mosulu

po długich walkach

miasto zostało poważnie zniszczone

łącznie z meczetem

w którym Baghdadi

kiedyś się kreował na Khalifa

następnie zostały

wyzwolone kolejne miasta

na zachód od Mosulu

Telafar

Isindiar

ale państwo islamskie zostało

na dobrą sprawę

zlifilowane

wiosną 2019 roku

i to dzięki

jednostkom

kurdyjskim ale kurdów syryjskich

uzbrojonych

przez amerykanów

którzy nawet to wschodniej Syrii

wyswali własny kontymgen

w liczbie pięciu sedosów

i dostarczali broń

ale państwo islamskie zostało zlikwidowane

w sensie terytorialnym

natomiast nadal istnieją

uśpione kowórki

ale państwo

problemem humanitarnym

istniejące w Syrii obozy

dla kobiet i dzieci

chyba tylko

po rosjanki

Putin przysłał w pierwszych miesiącach

samolot

i wywieziono ich na

reedukację dokadyrowa do Czeczeni

ale państwa zachodnie nadal

nie biorą swoich obywatelek

nie biorą odpowiedzialności w ogóle

nie biorą odpowiedzialności

w tej historiach, której też by można dużo mówić

jak to się dzieje

dlaczego te obozy nadal

istnieją

wróćmy

na koniec do samego

Iraku

powstały partie polityczne

które mają kierunkowanie przede wszystkim

w oparciu o

społeczności swoje wyznaniowe

są partie szyjickie, są dwie partie

kurdyjskie, a są partie

szyjickie, które wchodzą

ponieważ mniejszościowe to wchodzą różne koalicje

ale efekt jest taki

że po każdy kolejnych

wyborach parlamentarnych

przynajmniej rok czasu

trwają debaty

na temat utworzenia rządu

po ostatnich wyborach

w 2021 roku

największą liczbę głosów

zdobyło ugrupowanie tego

populistycznego szyjickiego

przywódcy

Zadra, 76 posłów

na

329 mandatów

w parlamencie

On chciał w koalicji

z sumnitami i kurdami

utworzyć rząd ponadpartyjny

który zająłby się problemami kraju

no niestety

grupa partii szyjickich

projerańskich

Monato nie pozwoliła

żeby nie wchodzić w szczegóły

po prawie roku czasu

powstał

w 2022 roku

istniejące

obetnie rząd

szyjickiego premiera

Mohameda Syiastudani

który ma

olbrzymią ilość problemów

ponieważ jednym z pierwszych

w pierwszych tygodniach

wykryto wielką aferę

korupcyjną

z banku jirackiego wypłynęło

1,5 miliarda

dolarów lega artist niby

bo były na wszystko dokumenty

trzeba się tym zająć

poprzedniego obecnego premiera

kiedyś szef wywiadu

Mustafa Kademi

w jednej z wypowiedzi

stwierdził, że

dopóki się nie zlikwiduje

korupcji wiraku

to nic się nie zrobi

korupcja ma charakter endemiczny

Kademi mówił, że

od początku inwazji 2003

do 2023

zniknęło

rozpłynęło się

z dochodów ropy

600 miliardów dolarów

jirak ma olbrzymie problemy

ponieważ nie rozbite elektrownie

nie było możliwości

ani rozbudowy

ani utrzymania w ruchu

a rozbite oczywiście

nie funkcjonowały

jirak, który siedzi na ropie

w jazie nie ma gazu

i nie ma prądu

jirak kupuje jedno

i drugie z Iranu

ma problemy wobec sankcji amerykańskich

wobec Iranu

w tym wykluczenia

systemu swift

banków irańskich

ma problem z płatnościami

wielokrotnie

premierzy i racy prosili

o szczególny wyjątek

od dyspense

nazwijmy to tak

żeby móc Iranczykom zapłacić

zaprąd i gaz

premier w Sudanie ostatnio wiosną

tego roku podpisał olbrzymie kontrakty

z francuską firmą

Total Energy

wartości 27 miliardów dolarów

na budowę

elektrowni

które będą opalane gazem

jaki jest spalany

przy wydobyciu ropy

taką technologię

na amerykański General Electric

ale mają również

Francuzi

ma być w ramach tego kontraktu

wybudowana wielki zakład

desalinacji wody

bo Irak ma problem z wodą

po wybudowaniu

na eufracie i tygrysie

zwłaszcza w Turcji

hydroelektrowni

i używaniu wody z obydwór

w Syrii na przykład

do irygacji rolnych

to już jest za mało

ustyku

eufratu i tygrysu

zanim powstanie siatel Arab

były wielkości średniego

polskiego województwa Bagna

od wieków

tam nawet ludzie mieszkający są nazywani

Arabami Błotnymi

Marszys Arab

wysycha to

najpierw próbował to zrobić

Saddam Hussein metodą irygacji

ponieważ

wstępujący się przeciw jak wpadli

na Bagna to już ich żadne

istnich barat czy muha baraty

w Saddamowskie nie znalazło

ten region

ekologicznie

wysychał, bo ma

za mało wody

bo elita iracka

ona istnieje

we wszystkich społecznościach

ale kiedy Amerykanie

wyszli nie zdołała się

dogadać w taki sposób

aby doprowadzić do stabilizacji

bogatego kraju

stąd

Irakczycy zwłaszcza

z Kurdystanu to nadal jest źródło

migracji do Europy

no trzeba było by odrębnie mówić

jak to funkcjonują rzeczy

w tym kurdyjskim regionie

to jeszcze odrębna sprawa

na zakończenie jedna rzecz

takim języczkiem uwagi na koniec

w innych sprawach irackich

jest Ayatollah Sistań

ten

przywódca duchowy

szyjitów

oglądałem z wielkim zainteresowaniem

obrazki

telewizyjnej

jak przyjmował papieża Franciszka

u siebie w Nadziawie

ze strony papieża

był to też dobra wizyta

bo wspomagająca

resztki chrześcijan

w których jeszcze z asadama

Husejna był milion

a teraz jest może 400 tysięcy

oni są głównie na północy Iraku

wspominałem o

werdykcie powołującym mobilizację

ludową

ale zakulisowo Sistań

też jest tym który

w ostateczności

powiedzmy wskazuje który z polityków

może czy powinien być

premierem od spraw

wielkich do małych przy tym

jest to z pochodzenia Irańczyk

na co wskazuje jego nazwisko

z prowincji Sistań w Iranie

ale jest to

przeciwnik

istniejącej w Iranie

doktryny

która się po persku nazywa

Velayatelfakich

absolutnej

władzy najwyższego

przywódcy duchowego

tak jak dziś Ayatollah Khamenei

w tej doktrynie tam były jej

to jest w Iranie praktykowane

to jest

Velayatelfakich Mutlak

absolutna władza najwyższego

przywódcy natomiast

jest jeszcze i byli tacy

Ayatollahowie po rewolucji chomejnego

wiranie

którzy mówili nie

my powinniśmy kierować

rządzić powinien kto inny

i to samo mówi Sistań

to nieduchowni powinni rządzić

nieduchowni powinni kierować

armią

a nie państwem tylko problem jest

że on ma 92 lata

i Ayatollahowie

inni to też osiemdziesięciolatkowie

tam jest Pakistańczyk

tam jest Azel

tam jest Przyita z Baszrejnu

i jak

odejdzie biologicznie

a z Sistanii to będzie to jeden

z większych problemów

wewnętrznych

Iraku bo dziś to on

nam już nie ale

przez swoich współpracowników

rozwiązuje różne problemy

w tym drobne

przykład niedawno

w baktackiej dzielnicy Diadria

przyszły milicje te szyjickie

i zaczęły powiedzmy wymuszać

sprzedaż działek

i domów bo im się podobało

no i gdyby nie interwencja

Sistaniiego to we mnie proces by

wtrwał no bo

kto się sprzeciwi gromadzie ludzi

z bronią do mnie do domu

przed Irakiem są

długie lata

i potrzeba mądrych

polityków żeby

korzystając z tych wielkich bogactw

jakimi dysponuje

wrócił

no przynajmniej do społecznego

i gospodarczego poziomu

z czasów Saddamahusyjna

Panie ambasadorze smutny

koniec historii kraju

gdzie dawno dawno temu

słończący ilizacje

zakładali sumerowie

którzy wymyślali pojęcie raju

pisali te piękne eposy

gdzie aseryjczycy budowali

te posągi uskrzydlonych byków

gdzie babilończycy

gdzie ten kalifa tabesecki

prawda gdzie w tych herbaciarniach

Baghdadu

miasta które powstało na kole

słyszano opowieści

słyszano poezję

gdzie poezja się rodziła

to było ogromne oczekiwania

ogromne nadzieje

i wielkie ambicje polityczne

i być może momentami przeżarte

tym okrucieństwem

o którym tak dużo wspominaliśmy

to okrucieństwo jest jakąś rysą

na historii Iraku

ale jednocześnie jest w Iraku

mnóstwo

dobrze wykształconych ludzi

bo

byli wysyłani na studia

na polskich uniwersytetach

to sporo studentów i racji

zwłaszcza w latach 90

część z nich została

za granicą

ale ci którzy są wewnątrz

tylko jak w wielu krajach

potrzeba jest

elementarnej

zgody narodowej

na podstawowe dla narodu

i państwa rzeczy

można się kłócić o imponderabilia

można się kłócić o detale

kłócić o zasadnicze rzeczy

to dotyczy nie tylko Iraku

i tego Irakowi życzmy

tego życzmy, no ja zwłaszcza

powiedzmy to mam swoje osobiste

z tym krajem

związane wspomnienia

i wielu niegdyś

przyjaciół w okresie

w okresie studiów

i wiele posiłtych

których wielu mnie gościło

w swoich domach

nie w Bagdadzie tylko na prowincji

i tym kończymy

ten odcinek, te opowieść o Iraku

a w kolejnym odcinku

panie ambasadorze zdradzimy odrobinę

tak, no będziemy mówić o drugim kraju

który jest dziedzicem starożytnej

cywilizacji o jibcie

bardzo dziękuję

dziękuję bardzo

dla tych z państwa, którzy chcieliby

obejrzeć film o Gertrudzie Bel

którym wspominał ambasador

nadkański, sprawdziłam tytuł

i brzmi on

Królowa Pustyni, w roi głównej

wystąpiła Nicole Kidman

to był 4 odcinek

opowieści arabskich

Jana Nadkańskiego

program zrealizował Kriz Wawrzak

w studiu efektura

w Warszawie

Drodzy Państwo

opowieści arabskie Jana Nadkańskiego

to kolejna seria programów

Rapportu Ostatnie Świata

która powstaje

dzięki Państwa zaangażowaniu

dzięki ofiarności

z serca dziękuję Państwu za to, że jesteście z nami

a jeśli ktoś chciałby

dołączyć do grona patronów

Rapportu Ostatnie Świata

zapraszam na mój profil w serwisie Patronite.pl

bo za jego pośrednictwem

najłatwiej nas wesprzeć

dziękuję z serca

do zobaczenia

Machine-generated transcript that may contain inaccuracies.