DS Vandaag: Hoe krijgsheren Soedan helemaal te gronde richten

Het is 26 april.

Dit is vandaag de dagelijkse podcast van de standaard.

Ik ben Marianne Justuard.

Veel landen waaronder het onze halen sinds dit weekend hun burgersweg uit Soudaan.

De oorlog die er sinds midden april moet, maakt het Afrikaanse land te onveilig.

Op enkele dagetijd vielen er al meer dan 400 doden.

Vier jaar geleden spraken we nog tans van het bomber van Soudaan na de dictatuur.

Maar van die hoop op vrede schiet niets meer over.

En misschien is dat ook te wijten aan de Russeren.

MUZIEK

Op dit moment organiseren we de laatste operatie.

Maar we hebben meer dan 400 mensen gespeeld.

Er zijn ongeveer 150 van Frans en alle jaren van veel landen.

Dat was de Franse president Emmanuel Macron in het Engels

over de evacuatie van burgers uit Soudaan.

Koen Vidal, chef van onze buitenlandredactie.

Het Westen is massaal burgers aan het evacueren.

Zijn daar ook Belgen bij?

Ja, daar zijn Belgen bij.

Voorlopig gaat het om 17 landgenoten die zijn geëvacueerd.

16 met vliegtuigen.

1 is helemaal over land.

Waarschijnlijk naar de etiopische grens gegaan.

En van daar verder geëvacueerd.

Een 20-tal landgenoten heeft tekenen gegeven

dat ze niet geëvacueerd willen worden.

We willen daar blijven om verschillende reden.

Dus die gaan voorlopig niet op dat aanbod in

om te kunnen vertrekken.

Het is heel onveilig.

Om dat conflict te begrijpen in Soudaan,

want het is best wel complex,

moeten we misschien toch eens even teruggaan

in de tijd naar voor 2019,

toen het land eigenlijk 30 jaar lang

geregeerd werd door een dictator, Al-Bashir.

Koen, ja, vertel eens.

Veel van de problemen die nu tot dat conflict hebben geleid,

zijn eigenlijk al aanwezig sinds de tijd van Omar Al-Bashir.

Het is sinds 1989 het land in een hele stevige greep.

Ja, die veel oorlog heeft gevoerd.

Daarvoor is het bekende voorbeeld.

Geen osiede in daarvoor, naar schatting 300.000 mensen

die zijn omgekomen.

Maar natuurlijk ook een heel bloedig conflict

met wat nu Zuid Soudaan is.

Er is een verschrikkelijke oorlog geweest

en daar heeft het leger en de milities van Al-Bashir

evengoed oorlogsmisdaden gepleegd.

Belangrijk is ook dat het netwerk rond Al-Bashir

ook de economische macht in handen had.

Voor de afschedding van Zuid Soudaan was het olie.

Miljaarden aan olie, dus dat is een heel machtig netwerk.

Daarnaast ook goud.

Zuid Soudaan is het derde belangrijkste goudland

van het Afrikaanse continent.

Werkelijk voor miljarden goud zit daar in de bodem.

En dus ook het netwerk en de politieke krachten

en de militaire krachten proberen zeker ook

die economische macht in handen te houden

om daar het over zoveel geld goud.

Ja, maar de staatsstructuur was een pure dictature,

de bevolking.

Het was een politieke dictature.

Ik ben er geweest toen Al-Bashir nog aan de macht was.

Nu je voelde wel dat je in een dictature terecht kwam.

Zeker als journalist kon je nergens gaan

zonder iemand van de veiligheidspolici.

Vaak heel de vriendelijke mensen die je dan

uit interesse zo gezegd allerlei vragen stellen.

Maar dat was wel voelbaar en ook,

we hebben toen met een aantal journalisten Al-Bashir

kunnen ontmoeten en ook zijn minister van Birlandse Zaken.

En dan voel je echt wel dat er qua democratiseringsmarge

was nul met die mensen.

We zijn ook naar daar voor geweest

waar op dat moment nog dat conflict volop aan de gang was.

En de politiechef daar,

ja, dat was een zeer bevreendend moment

op de vraag van hoe het toch komt

dat daar duizenden mensen aan het sterven zijn.

Kwam die met een papiertje af,

waarop stond officiële criminaliteitscijfers

en dus de afgelopen maanden zijn de slechts

zeventien mensen door geweld omgekomen.

Dus hoe dat die man de culo had om dat te doen,

geen idee, maar in ieder geval

dat cijf heel over waar die mannen mee bezig waren

en de schaamteloosheid ook waarmee

dat ze dat onder de mat wilde vegen.

Het was ook een gerechtelijke dictatuur

met charia, echt banken,

ook zeer problematisch voor sudanese vrouwen natuurlijk.

En ja, het is eigenlijk ook basier

die ervoor gezorgd heeft

dat de huidige olofoerende partijen,

dus het leger en die zogenaamde

rapid support forces

wat een nogal neutrale naam is voor milities.

Vroeger heette zij de janjawit milities.

Zij waren de stootroepen in de genocide van Darfur.

Verscherkelijke dingen gedaan, huizen aangevallen,

heel veel seksueel geweld tegen vrouwen,

ook dus eigenlijk een bijzonder brutale militiemacht

van honderdduizend strijders,

dus ook wel aanzienlijk veel strijders.

Maar op een paar moment zijn zij ook wel in de weer gegaan

tegen basier zelf

en toen is basier van de macht gedreven.

En dan zitten we in 2018, 2019.

Ja, ja, want de strijdkrachten

die er nu een burgeroorlog uit vechten in Sudan,

die waren nog niet aan het strijden

op het moment van de afsetting,

toen al basier van het toneel verdwenen

en zelfs gearresteerd werd,

was er toch echt hoop op vrede

op een revolutionaire context eigenlijk

en men dacht dat het wel goed zou komen met Sudan.

Ja, wel, die hoop zat hem vooral in het feit

dat ook de burgerprotesten,

uiteindelijk hebben geleid na veel bloedvergeten trouwens,

want die burgers zijn eerst wel heel zwaar aangepakt

door het leger en ook door die rapid support force.

Maar het leek erop in 2019, voorjaar,

dat die burgers toch een breeke is er al gevonden

om tot de macht toe te treden.

Dus er is een soort gemengde overgangsinstelling

met zowel de militaire top als de burgers in het levengroep

en dat was een onverwacht succes.

Ze zijn toegetreden tot die overgangsinstellingen

en de bedoeling was om

dat als een voorbereiding te zien voor een verder democratisering

en uiteindelijk verkiezingen.

Wat daaronder lag,

dat waren de krachten die ik net beschreven heb.

Het oude al basiernetwerk was niet afgestorven,

dat was daar nog, ze hebben gewoon al basier afgestoten.

Dus die politieke, economische maar vooral militaire macht,

want die macht zat in het leger, in de legertop,

die was daar nog altijd

en was ook niet van plan op dat moment

om de economische macht af te staan.

En ook die rapid support forces,

die janjawit milities,

die werden ook als tootroep gebruikt

om al basier af te zetten

en om te proberen die burgerbeweging te onderdrukken.

Dus die twee belangrijke machten,

die zijn niet weggevaagd door dat burgerprotest.

Die zijn eigenlijk, ja, de macht blijven behouden

omdat ze de strijders in handen kregen.

Die hebben ze nooit afgestaan.

Dus die burgers hebben zich nooit echt kunnen doorzetten

in dat democratiseringsproces.

Ja, dus tot verkiezingen is het nooit gekomen

en 2021 liep het dan toch wel fout.

Ja, dan zijn die krachten terug,

zeg maar, in het openbaar gegaan.

Hebben zij zonder scrupules

alle belangrijke leiders

van die politieke burgerbeweging in de gevangenis gezet.

Dus dus eigenlijk helemaal uitgeschakeld

en hebben wat leger

en die ex-janjawit milities

hebben die samen de macht gegrepen,

hebben die een beetje samen onder elkaar verdeeld.

En ja, zo is het dan nog even

min of meer stabiel gebleven.

Maar uiteindelijk onlangs, dus mid-april,

zijn die twee machten dat leger

en die ex-milities met elkaar beginnen vechten.

Dus de twee gewapende machten die nu tegenover elkaar staan,

is enerzijds het regeringsleger,

staat onder leiding van generaal Abdel Fattah Burhan.

Is al jarenlang een topfiguur binnen het leger

en je zou kunnen zeggen, geldt een beetje

de hergepresident van Sudan.

Daartegenover staan die rapid-support-forces,

die ex-janjawit-milities,

onderleiding van generaal Mohammed Dagalo,

die ook meestal aangeruid wordt als generaal Hemeti.

Dus dat zijn de twee krachten

die momenteel dat heel bloedig conflict uitvechten.

We hoorden hier de stem van generaal Hemeti.

Hij leid dus die rapid-support-forces,

waar het bestaat, die groep, die militie.

Je noemde al die janjawit, spijders van vroeger.

Ja, wel oorspronkelijk vochten die een oorlog uit.

Dat waren ook kameelhandelaars

tussen Chad en Sudan in Darfur.

Vanaf het moment dat er in de regio veel wapens beginnen te circuleren,

begin dat conflict rond kameelen, maar ook rond grond.

Het begint bijzonder bloedig te worden

en je ziet daaruit een aantal krijgsheren ontstaan.

Hemeti was een van die krijgsheren,

is uiteindelijk de belangrijkste geworden,

is ook aan het hoofd gekomen van die janjawit-milities.

Er werd dan ook een zeer machtige persoon in dat conflict in Darfur.

Nu, tegelijkertijd, Hemeti is ook wel altijd gebruikt geweest.

Onwille van het feit dat hij zoveel strijders had,

heeft al basier hem als eerste gebruikt

om het verschrikkelijke vuile werk op te knappen in Darfur.

Dus als ik het goed begrijp, als ik even samenvat,

heb je nu het reguliere leger

en dan die troepen van generaal Hemeti, RSF,

die strijden nu tegen elkaar.

En hoe komt dat, want zij hadden toch het pakt?

Inderdaad, zijden een pakt.

Nu, een cruciaal moment was eind vorig jaar

toen het plan om die ex-janjawit op te nemen in het regeringsleger

op een punt kwam dat het eigenlijk moest gebeuren.

Dus ja, die plannen waren er, maar een paar moment

werd er gezegd van, oké, nu gaan we dat doen, die integratie.

Op dat moment heeft generaal Hemeti gezegd,

ja, ik wil dat niet, of heeft zijn voorwaren gesteld.

Ik neem aan dat hij voor zichzelf

een zeer hoge positie in het legerwauw onderhandelen.

In ieder geval, hij was er heel beducht voor

om zijn 100.000 strijders zomaar af te geven

in die legerstructuur, want zonder die strijder

stelt die man eigenlijk niks voor.

Dus dat is het, zeg maar, de conflictstof

voor de huidige gevechten.

Om het nog wat complexer te maken, er zijn ook

andere landen betrokken, bijvoorbeeld Rusland.

Ja, de connectie met Rusland is natuurlijk

heel belangrijk voor de Russen.

Is het toegang tot het Sudanese goud?

Ah, ja, natuurlijk, ja.

Dus zelfs de telefoon Al-Bashir

is zijn de wakenerhuurlingen daar actief geworden.

Zij controleren een zeer belangrijke goudmijn.

Dus momenteel met al de sancties in z'n voort

is dat wel een letterlijke goudader voor de Russen.

Dus economisch is dat belangrijk.

Nu voor Al-Bashir en later voor de topgeneraals

die nu aan de macht zijn, was wakener ook

belangrijk in de zin van leveringen van wapens,

maar eigenlijk ook een beetje de know-how

van hoe pleeg je een staatsgreep.

Dus van wakener wordt gezegd dat ze ook

het draaiboek hebben geleverd om die staatsgreep

te plegen. En dat is een hele cru draaiboek

in de zin van ja, zorg ervoor dat je

een honderdal, tweehonderdal burgers

onverschiet, neerschiet, doodschiet.

Zo krijg je angst in die bevolking

en dan heb je de bevolking ingreep.

Dus op die cynische toon

is dat draaiboek opgesteld.

Nu, het klopt dat je met je

een beetje de bevoorrechte partner was,

waarschijnlijk nog is, voor de Russen.

Er wordt gezegd dat ze nog altijd wapens krijgen

of tot voorkort nog altijd wapens krijgen.

Ook nieuwe uniformen.

De vraag is, wat er gaat gebeuren

als nu die extentia wheat zwakker worden,

wat gaan de Russen dan doen?

Dan wordt op die vraag, kan ik nog niet zeggen.

Dat is onduidelijk omdat

het bijzonder goud is, is momenteel.

Mijn inschatting is een beetje dat die Russen

toch voor dat goud gaan blijven gaan.

En hun kerken.

En ergens hun belang gaan

opnieuw ergens gaan pakkeren.

Op de opinipagina's in onze krantenstandaar

waarschuwde ook midden-oostenkenner Kurt de Buf

om de rol en het belang van Rusland in Soudaan

zeker niet te onderschatten.

Hangt die oorlog in Soudaan

dan ergens samen ook met de oorlog

die Rusland in Ukraine voert

of is dat dan de kortwoorde bocht?

Nee, dat denk ik niet.

We moeten het alleen zien

dat we dat belang goed formuleren

in de zin dat Rusland is echt wel

heel belangrijk aan te worden in Afrika.

Niet alleen in Soudaan,

maar ook in Mali, in Niger,

in Burkina Faso ook.

Dus zij beginnen steeds meer

die deel te sluiten van

jullie krijgen ons militaire advies,

jullie krijgen wapens en in Rijl

krijgen wij jullie grondstoffen.

De Centrale Verkaanse Republiek

ook zeer belangrijk voor grondstoffen.

Dus op die manier is Rusland zich

aan het inkopen in verschillende Afrikaanse landen.

Vaak landen Soudaan nu niet echt,

maar vaak zijn dat landen waar

een traditionele Franse invloed is.

Dus ja, Frankrijk met name

is daar bijzonder veel belang

aan het verliezen, ook invloed

aan het verliezen.

En Rusland destabiliseert

ook al die landen, dus

het is niet zo dat dat neutrale contracten zijn,

dat gaat altijd over het

onderdrukken van mensen

om het, ja eigenlijk,

het vermoorden van heel veel mensen

om een dictatoriale regime

in stand te houden,

in Rijl voor miljarden aan grondstoffen.

Dus ja, dat is een enorme

machtverschuiving

die momenteel aan de gang is,

maar wel een verschuiving die tot steeds meer geweld

en instabiliteit aan het leiden is.

We gaan er even uit voor reclame

en daarna

focussen we op de bevolking

hoe zij die hele situatie ervaren.

U overweegt de nieuwe bedrijfswagen?

Dan wist u natuurlijk al

dat vanaf 1 juli de aftrekbaarheid van plug-in hybride

voertuigen jaarlijk staalt.

Nu goed. Fiscaliteit is uiteraard

belangrijk, maar luxe en comfort

zijn dat minstens evenzeer.

En dat moet u gewoon zelf ervaren.

Kom onze plug-in hybride

en volledig elektrische Mercedes-Benz

modellen testrijden

tijdens de Electric Driving Days

bij Heading Automotive.

Reserveer nu uw plekje achter het stuur

op HeadingAutomotive.be.

Koen, jij praat onlangs

met een man die uit Soudaan gevlucht is

over de oorlog?

Ja, we proberen vanuit de krant

ook wel zoveel mogelijk Soudaanese

spreekbuizen

en het woord te krijgen.

Eén van hen was Mubarak Albander.

Een man met een bijzonder geschiedenis

in de zin dat hij ooit

berekte voor de inlichtingendienst

van Al-Bashir.

Dus op zich wel een problematische functie.

Maar hij heeft

gewijgerd om bevelen op te vogelen

om bepaalde mensen te arresteren.

Wijgerde deel te nemen aan

folterpraktijken.

En is daardoor eigenlijk zelf

in de problemen geraakt.

Hij is zelf gearresteerd, is zelf gefolterd

maar is er uiteindelijk in geslaagd

om te ontsnappen.

En via Egypte dan Europa te bereiken

en hij woont nu in België.

Is nog altijd wel zeer goed geïnformeerd.

Dat merk je wel dat hij contacten onderhoud

met veel mensen.

Wat ik zeker interessant vond

in zijn analyse

is dat hij zij ook al zijn

die milities

met honderdduizend

met een enorm getal lijkt.

Tegelijkertijd zijn ze wel heel verzwakt

door het feit dat ze verspreid zijn

in een dichtbevolkte wijk

in cartoon en andere steden.

Nu dat is ten eerste

verschrikkelijk voor de burgerbevolking

omdat daar een stadsoorlog wordt uitgevolgd.

Dus die oorlog

voltrekt zich in dichtbevolkte woonwijk

waardoor burgers de eerste slachtoffer zijn

in dat spervuur terechtkomen

en dus bijzonder kwetsbaar zijn.

Kunnen we stilaan spreken

over een humanitaire crisis?

Ja, zeker.

En die is ook al langer aan de gang.

En ook dat is weer een erfenis van Al-Bashir.

Natuurlijk als je de economie

in handen houdt van een beperkt aantal mensen

dan heeft de overgrote

deel van de bevolking

veel te weinig.

Het gemiddelde inkomen wordt op 750 dollar

per jaar geschat.

En dan moet je daar ook niet mee houden

dat daar inderdaad nog een elite tussen zit

die heel veel naar zich toe trekt.

Dus wat het grootste deel van de bevolking heeft

is bijzonder weinig.

Dus de humanitaire ramp

is al een hele tijd aan de gang

maar wordt nu natuurlijk door

een enorme veiligheidscrisis

nog veel moeilijker.

Zurgers uit Sudan

die beleven momenteel een nachtmerrie

ook omdat ze in 2019

toch dat moment van hoop

en bijna dat miracle hebben gekend

van ja, het gaat toch lukken

we gaan toch bij die machtstructuur

geraken

en we gaan misschien zelfs verkiezingen

kunnen organiseren

dat was puur euforie

op dat moment.

En

voor zover dat

afgelopen jaren

had dat al wel een deuk gekregen natuurlijk

maar nu is het echt terug

naar af. Dus de desilusie

en de frustratie

bij heel veel Sudanese

die echt wel beschikken over die kracht

om democratisering te realiseren

ook al is dat heel moeilijk

gebeurt dat met heel veel fracties

met 100 verschillende partijen enzovoorts

dus dat is een heel moeilijk proces

hoe dan ook

die wil was wel gedeeld

bij een groot deel van de bevolking

en dus momenteel is het terug naar af

maar ook terug naar af

in de zin dat je

om je kinderen moet zorgen maken

van ja, hoe gaan we Egypte bereiken

want we zitten hier in een wijk

waarschijnlijk ook geen gezondheid

zorg meer onderwijs

nee, dat is echt dramatisch in elkaar

gezakt

en ja, het is zelfs zo

dat een aantal mensen mij vertelden

van ja, we gaan niet in kook vluchten

voor de kogels, we gaan ook vluchten

voor de verschillelijke geur

die in onze wijk gehangt van de doden

dus ja, in die zin

terug naar af

je kan eigenlijk niet meer dieper zakken

denk ik, dus dat is vooral

die mensen een verschillelijke desilusie

ja

aan de grenzen

van Egypte

en op je staan 10.000

Sudanese

mogen wij een nieuwe migratiegolf

verwachten, als dit

niet op korte termijn opgelost geraakt

wel, om dat te zeggen

is het nog wel te vroeg

denk ik, de meeste mensen vertellen

mij van ja, wij willen ons

gezin in veiligheid brengen

en daarom ontvluchten we kartoen

het gaat om 10.000 mensen

van Egypte wordt gezegd, ze hebben de

vis en beperkingen opgegeven

voor die vluchtlingen

maar wat mensen mij toch vertellen is van

ja, we gaan niet meteen naar Europa

doorreizen

wij zijn niet rijk, maar we hebben ook nog wel

onze belangen, ons huis

of ons huis

onze job of een kleine handelszaak

ja, voor die mensen is dat

hun levensader natuurlijk

en ze gaan dat niet zomaar opgeven

veel zal afvangen van

hoe lang dat het conflict duurt

en hoe lang dat er geschoten wordt

zie jij ergens nog een sprankeltje hoop

wat gaat er gebeuren?

hoop is een zwaar woord

ik zie de democratisering

niet meteen terug

op gang komen, denk dat dat ze heel moeizaam

zal verloop of niet

dat valt allemaal af te wachten

wat wel belangrijk is, is de vraag

hoe lang wordt er gevochten?

als er terug enige vorm van stabiliteit

komt, dan gaan veel mensen

toch terugkeren

we hebben nu ook, dat staat

het vuren, sinds dinsdag

nacht, dat gaat

72 uur duren

het begint met 72 uur

nu, dat is echt af te wachten

wat binnen die 72 uur mogelijk is

sommige zeggen dat is

een window of opportunity om

cartoon te ontvluchten

om expats te evacueren

maar ook voor burgers om zich in veiligheid te brengen

en dan daarna gaat het

pas gewoon verder

of echt goed losbarsten of nog meer

je hoort ook wel, er zijn

pogingen om toch

enige vormen van onderhandelingen

opnieuw te creëren

de VS is daar nogal actief

in, Blinken

de beurtlandminister van de VS

communiceert hier veel over, dus dat wijst ook wel op

dat zij proberen om iets te redden

of om een soort van platform

te creëren om toch met elkaar te beginnen

praten over op z'n minst

een verlenging van dat staakt het vuren

dus dat zijn wat de sprankeltjes

hopen momenteel dat het terug iets stabiler

komt dat die gevechten op z'n minst

ophouden

en dat het gevecht met de wapens

een politiek gevecht

teruggewoord, maar

dat politiek gevecht dat zal niet gemakkelijk zijn

we blijven het in elk geval

volgen, dankjewel Koen Vidaal

graag dan

dit was vandaag

de dagelijkse podcast van de standaard

bedankt voor het luisteren

van de podcast die je net hoorde

vind je op standaard.be

slash podcast reageren kan

via podcastatstandaard.be

Machine-generated transcript that may contain inaccuracies.