Maarten van Rossem - De Podcast: #468 - Prigozjin & Denazificatie
Tom Jessen en Maarten van Rossem / Streamy Media 8/24/23 - Episode Page - 54m - PDF Transcript
Eigenlijk komt dat besef dat thuis had toch iets groevelijks heeft bedreven, dat besef dat komt eigenlijk pas in de jaren 60 begin dat zich te ontwikkelen.
Dat is deels het gevolg van de publicatie van het dagboek van Anne Frank en te sloten natuurlijk wordt dat in de loop van de jaren 60 door een kritische jeugdbewering wordt dat ook aan de orde gesteld omdat kinderen,
duitse kinderen, leden van de kritische jeugdbeweging zullen maar zeggen dat ik ook een ouders ter verantwoording hoefd, wat daar wat deed jullie.
Het is wel awesome, kan je het mij horen?
In deze aflevering hebben wij het over Duitsland na de Tweede Wereldoorlog en dat is een podcast die deels vanuit Utrecht komt en deels vanuit Tessel, want daar ben je nog steeds op vakantie.
Ja, weet je niet of we daarvan ook het eind zullen halen, maar zo niet dan doen we dat gewoon volgende week, want Duitsland blijft toch voorlopend liggen waar het ligt.
Dus dat zal niet zo fun en meteen veranderen, want ze moeten natuurlijk voor Duitsland na de Tweede Wereldoorlog moeten we eigenlijk helemaal terug naar 45, om eens te kijken wat er in 45 na de capitulatie,
8 mei 45, wat de toestand van Duitsland feitelijk was en die was ronduit dramatisch, alles kun je het ook wel niet noemen.
Duitsland had ongeveer 7,5 miljoen mensen verloren, maar van 5,5 miljoen vanwege militaire activiteiten,
nou we zeggen gevechtsactiviteiten, 2 miljoen burgers dus ook om het leven te komen, om aan die 7,5 miljoen te komen,
dan moet je rekenen dat Duitsland direct na de wereldoorlog de baan kreeg met zo'n 10 miljoen haimaatvertribenen en in de loop van de jaren na 45,
ook ongeveer 3 miljoen vlucht te liggen uit de Russische zonen, want daar komen we aan een ander punt, namelijk dat Duitsland natuurlijk bezet was door de Galiërden,
niet dat Frankrijk veel had bijgedragen aan de Duitse Nederland, maar toch, Engeland had er op aangedorgen om ook Frankrijk een bezettingsonen te geven,
in de hoop dat het dan zelf iets minder last zou hebben van het bieren van de eigen bezettingsonen, want die zou dat natuurlijk kleiner worden,
zo hoopt ook dat Frankrijk na de orde een belangrijke rol op het Europese continent zou spelen, allemaal heel anders gelopen en allerlei opzichten,
en dan natuurlijk de Russische zonen, dan moet de mensen even op de kaart kijken hoe groot die was, en dan de Engelse zonen in het Noordwesten,
en de Amerikaanse zonen in het Zuiden en in het Zuid-Oosten, en we kunnen hier wel op constateren dat het voor de mensen,
de Duitsers in de verschillende zonen wel een enorm voordeel was om in de Amerikaanse zonen te wonen, want die was al heel snel beduidend welwaarender dan de andere zonens.
Er was voordat die bezettingsonen, al die duk duk autietjes rijden voorbij.
Komen die nieuwe mensen brengen, of wat zit daar in?
Ja, dat is voor toeristen, een duk duk autietje, je kunt ook een solex huren, ik ga hem toch vaak aftalen,
is het toch niet zo dat een groot deel van de mensen gewoon stapelkrantzinnen,
als het toch tot je vakantierenot behoort om op een gehuurde solex met zo'n brommotertje over tesel te toeren, dan denk je toch,
wat is er mis, dan ga je even op zo'n gek dat mensen naar tesel gaan om dan te gaan winkelen in Den Burgen,
en al die maartjes die hier gehouden worden, is het dat je gaat toch naar tesel om te wandelen,
of om langs de zee te lopen win ik veel, maar ik zal er nooit iets van begrijpen, dan komt het de grote trek opnieuw.
Maar nu terug naar Duitsland, dus de bezettingsonen, er was een Allied Control Council,
maar eigenlijk was al vrij snel duidelijk dat de verschillende bezetters in hun eigen zon er precies gingen doen,
wat zij vond dat er gedaan moest worden, waardoor eigenlijk vanavond de allereerste moment grote verschillen ontstonden
tussen het beleid in die verschillende bezettingsoners.
Laten we eerst kijken naar de Russische bezettingsoners, daar werden ingrijpend economische herwoningen doorgevoerd,
daar werd een plan economie geïntroduceerd en booddien werd de bezetting, de Russische bezettingsoner,
ronddag leeggestolen op het punt van economische apparatuur, productiemiddelen,
en zovoort waardoor eigenlijk de Russische zon er al bij voorbaat natuurlijk op achterstaltwet gezet,
op het punt van economische ontwikkeling.
In het wester was afgesproken, ik moet het nog even zeggen,
in Jolta waren herstelbetalingen afgesproken en bedragen van 20 miljard dollar om te beginnen,
maar de Engelsen en de Amerikanen waren heel ongelukkig gehad met die herstelbetaling,
omdat ze bang waren dat de toestand van Duitsland langduur was,
zodanig zou zijn dat zij eigenlijk voor de herstelbetalingen zou moeten opdraaien
als bezetters in plaats van de Duitsers die waarschijnlijk geen centenmakken zou hebben in de eerste paar jaar.
We hebben ook overregen gekomen dat de Russen, de Soviet Union,
dat die 25% van de herstelbetalingen uit de bestse zoners mocht halen.
Nou, de Amerikanen zagen al snel natuurlijk dat het met Duitsland ontzettend slecht ging,
dan zullen we nog een aantal punten noemen die daar natuurlijk aan bijdroegen,
dus de Amerikaanse beveilhebberenaar heeft al in het voorjaar van 46 besloten
dat die betalingen in de vorm van, laten we zeggen,
de productiemiddelen uit de westelijke zoners, dat die stopgezet zouden worden.
De Russen hadden ook beloofd om voedsel te leveren in ruil voor die machine's en dat soort dingen,
en dat hebben ze nooit gedaan, dus kortom, het wordt al heel snel stilgezet,
want dat moet bijgezet worden dat de toestand in Duitsland in die jaren woont uit de plodabo was.
We moeten natuurlijk ook nog vermelden, niet bij al die doden waar we het ook al gehad hebben,
dat in feite in alle grote Duitse streden het centrum weggebombardeerd was.
Hekken is dat het Duitse productieapparaat, maar in beperkte mate beschadigd was geraakt in de Tweede Wereldoorch,
dat het in ieder geval ze relatief snel niet erstellen,
en bovendien geschikt de Duitsland natuurlijk over een hoogscholderolking,
en bijherstel over een heel modern productieapparaat,
en bovendien een groot deel van de infrastructuur, zeker in de zin,
dat die onder de grondlaag was door de bombardementen in veel minder water beschadigd.
Ik zeg dit vast, preluderend op natuurlijk het wirtschaftwoende wat de slotte Duitsland in de 10 jaren daar had de Tweede Wereldoorch.
Het opstand heeft gebracht. Normaal waren die steden in ieder geval de centraven,
die waren zeer ernstig beschadigd.
Er zijn talvallen van journalistieke verslagen van Amerikaanse journalisten,
die dan na afloop van de oorlog in Duitsland komen kijken,
en die hebben allemaal als ondertoon dit is niet meer te herstellen,
dit komt nooit meer goed, dit is zo erg,
die puinopen zijn zo verschrikkelijk dat dat nog maar dat is niets aan te doen.
Als u denkt dat het misschien wel meevult met de puinopen,
vrijwel elke grote Duitse stad heeft een speciale puinberg,
een puinheuvel, dat wil zeggen, daar is alle puin,
want die binnensteden is op één grote plek neer.
We hebben het over gehad, in Nederland zijn die er ook, he?
Oh ja, precies, we hebben het over die puinbergen gehad.
Dan heb je een beetje de idee hoe ernstig dat er,
in Wageningen waar ik ben opgevoerd, waar ook puinbergen,
maar je kunt je wel voorstellen dat die journalisten dachten,
dit is hopeloos, je moet hier godsnaam een oplossing voor bedacht worden,
en navaarlijk zag het er ook in Duitsland dramatisch slecht uit in de winter,
dan 46, 47 is een grote schaal, honger geleden in Duitsland,
omdat je ook die hele infrastructuur, voedselinfrastructuur,
ook niet meer functioneerde.
En laten we vast iets vooruitleggen op de conclusies,
als je kijkt naar Duitsland, dus zeg maar bij tussen 45 en 47,
dan denk je dat dit nooit goed komt,
en uiteindelijk is de enige conclusie die je trekken kunt,
is Duitsland ondanks deze werkelijk gruwelijke start,
en gigantisch succes geworden, in het bijzonder natuurlijk ook in economisch opzicht,
want denk eens als Ameriën als Duitsland niet die groei zou hebben vertoond,
10 miljoen hamaat vertrieben,
en 3 miljoen mensen gevlucht uit de Russische zone,
en dan ook nog niet waar de mensen die het 2e werelddoorlog niet overleefd had,
en desondanks, we zullen zo zien hoe de Duitse stad in feite tot stand hebben gebracht.
En dan was er natuurlijk een punt waar je niet, misschien niet zo direct aan denkt,
dat was dat verleden van het derde rijk, 12e jaar,
misdaden op een schaal, zo als zeldend vertoond zijn,
een misdaderse ziel van de meest fantastische omvang,
5 miljoen Europese joden vermoord, fabrieksmatig vermoord,
3 miljoen fantastische krijgsgevangenheid vermoord, gewoon laten verongen,
het was gruwelijk, het was een verbijsterende gewelds explosie,
waarbij je denkt hoe is het mogelijk dat er min of meer normaal de schaafd land in het hart van Europa
zo iets doet als het derde rijk heeft gedaan,
dus de restanten van Duitsland, alvast bezetter restanten van Duitsland,
zouden ook op enige wijze natuurlijk in het reinen moeten zien te komen
met het voorkomen immorrelijk karakter van het regime van het derde rijk
en of zij daar ook zelf al die duizenden het wel overleefd hadden,
of zij daar een soort mede verantwoordelijkheid voor hadden, ja dan nee,
daar zullen we het ook nog uitgemaakt over moeten hebben.
Goed, waar waren we, wacht even, nee mee, we schrokken Kola deze keer,
ook geen plekjes met water vinden dus niet hebben,
een plekje met Kola van mijn vrouw over scholen.
Kola-Zero zo te zien.
Oh ja, jij kunt mij zien dat, dat vergeet ik steeds.
Ja, ik kan je zien.
Ik zie van jou alleen een soort gele boom,
met een hoofdje erin, als ik zou het zeggen,
en een nogal dikke lichaam eronder.
Oh wat grappig, dat zie ik helemaal niet,
maar dat heb ik bewust even gedaan omdat dan de verbinding wat stabieler is,
zodat het beeld die jij toegestuurd toevoert.
Omdat, om die gele bol, als jij praat dan komt er onder gele bol,
een donkergele rand die beweegt naar raad over wat jij zegt.
Ja, de audio waveform.
Ja, kijk, nu we hebben gestemmen,
komt er een veel grotere gegelering.
En als jij je mond houdt, dan hebben wij een gegelering.
Ja, het functioneert.
Het functioneert, absoluut.
Goed, nu zitten we dus in Duitsland,
aan die beginvraag, in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog,
en het grote geluk van Duitsland is geweest in allerlei opzichten,
dat in die jaren na de Tweede Wereldoorlog de koude oorlog begint.
Wat dat betekent natuurlijk,
dat de rol van Duitsland, en andere zet,
dat Duitsland de oude vijand was,
en dat er nu een nieuwe,
zoals de Amerikanen en allerlei opzichten,
nog veel echt ervarelijke vijand op het Wereldoorlog was verschenen,
namelijk de Soviet-Unie,
die wel duidelijk had gemaakt,
dat zij prijstelde op een omvangijke invloedsfeer in Oost- en Centraal-Europa
en op de Balkam.
Dus dat maakte natuurlijk ook dat de positie van Duitsland veranderde
van de verschrikkelijke tegenstander
in eventueel op termijn een soort van medestand.
De Amerikanen begrepen eigenlijk ook wel,
want de Amerikanen waren steeds de leidende partij,
en meestal deed je de Engelse wel mee met wat de Amerikanen wilden.
Ook al in een vrije vroegstanium
worden de Engelse en de Amerikaanse bezettingsongens
zaber gevoeld tot wat heette Bisonia,
en zodra Amerika duidelijk maakt
dat het wel bereid is om militaire aanwezig te blijven in Europa,
denk aan het naadoverdrag,
wat wordt getekend in april van het jaar 1949,
dan zette ook de Amerikanen de Franse onderdruk,
want eigenlijk hadden de Franse wel een idee,
misschien kunnen we in die bezettingsvormen
een beetje losweken van Duitsland,
een beetje gedacht, misschien als het Rijnland
in de periode na de eerste wereld oorlog,
maar ook aan die de Amerikanen zetten,
de Franse onderdruk, en de slotte ontstaat dan,
dus Bisonia, in feite zo'n beetje Bisonia
is eigenlijk wat later de BRD wordt,
de Bundesrepubliek Duitsland.
En de Amerikanen besluiten al,
besluiten tot de zonetoren aan het Marseplan,
en het is al indicatief dat Duitsland
ook iets krijgt uit de pot van het Marseplan,
dus de ex-fijand,
krijgt ook iets uit de pot van het Marseplan,
niet bijzonder veel, maar toch een significant bedrag.
En dat iedelen Amerikanen beseffen ook
dat het herstel van Europa in economische opzicht
eigenlijk afhankelijk is van het herstel van Duitsland,
omdat Duitsland nu eenmaal de economische zware wicht in Europa was,
en is, wat dat is, ondertussen niet vonden met de veranderd,
de Duitse economie is de belangrijkste en de sterke economie in Europa,
en dat zal denk ik voorlopig wel blijven.
Het bleek bijvoorbeeld dat een groot deel van West-Europa
afhankelijk was van de kolenproductie
uit het roergebied, waar je uit die lag ook groot deels op zijn reed,
dus ook die boest hersteld wordt.
Kortom, nu hebben we dus Risonia en de Amerikanen besefte,
er is niets anders op dan dat wij Duitsland weer op de been helpen als natie,
en dat is wat zij gedaan hebben.
In 1948 brengen zij, of die was dat,
geholpen door de Duitse zelf,
een wunt hervorm ik tot stand en de Rijksmarkt verdwijnt
en de D-mark komt op het toneel.
En die D-mark, die nieuwe Duitse wunt,
en ja, die is ondertussen natuurlijk ook alweer in de euro opgegaan,
maar een beetje tussen uw wimpers doorkijkt,
naar zo'n euro-biljetje dan weet u dat u eigenlijk wat gewoon naar een D-mark kijkt,
omdat die D-mark toen, en ook in alle decenniaan,
daarna natuurlijk verder echt de belangrijkste en sterkste valuta in Europa was.
En die D-mark zorgt er eigenlijk voor,
dat maar als zoveren wordt van elektrische stroom op die dode economie werd gezet,
en die economie begint eigenlijk,
vrij snel begint die zicht te ontwikkelen.
En ook gaan de Duitsers dan aan de slag met een nieuwe hondwet,
die eigenlijk in allerlei opzichten is gemaakt naar het Amerikaanse voorbeeld,
omdat het eigenlijk, de Duitsland is een bondstaat,
dat is allerlei landen die vormen samen,
een federaal beorganiseerde bondstaat, geen staat,
een bond natuurlijk maar een bondstaat.
En afwakelijk hadden de Duitsers dan,
die vonden dat eigenlijk niet zo verwelderd,
maar uiteindelijk is dat een hele behoorlijke constitutie gehoord,
en met een bondsraad, die een belangrijke rol speelt,
waarin die letter dan een belangrijke rol spelen,
er is ook een soort van federaal hoofd,
wat belangrijke uitspraken kan doen.
En volgens iedereen is heel erg belangrijk geweest,
dat in de bondedag, dus in het Duitse parlement,
is het zo dat als je een motie van bandtrouwen indient,
en je stuurt dus in feite de zitende bondskanselier stuur je echt,
dan ben je gehouden, grondwettelijk,
om meteen al een opvolger te presenteren.
Dus je kunt niet zeggen,
ja, we sturen er weer aan,
dan moet je eens maar eens kijken naar verkiezingen,
nee, je moet meteen een nieuwe bondskanselier in petto hebben,
anders kun je geen motie van bandtrouwen indienen.
En dat is in de loop de jaren eigenlijk
een sterk stabilisierende factor geweest in de Duitse politiek.
Die grondwett, die wordt in terslotte goed gekeurd in 1949,
daar ook volgen de eerste verkiezingen, ook in 1949,
en dan terslotte, niet waar staat, een bondskanselier,
en er komt ook een nieuwe bondskanselier.
En die nieuwe bondskanselier was Konrad Adenhaal,
die was op het moment dat die bondskanselier werd geverrekenen,
hij was van 1876, dus 24 plus, ja, maar 54,
die was al dik in de 73,
ongeveer misschien al al 74,
op het moment dat die bondskanselier werd.
Dus hij werd al eens met één stem meerderheid in de toermalige bondsdag.
En het gewicht is altijd geweest,
en de Bepaard niet uitgesloten,
dat het Konrad Adenhaal zijn eigen stem was,
die hem het kanselierschap heeft, zo.
De algemene verwachting was natuurlijk
dat dat kanselierschap van Konrad Adenhaal,
dat dat niet zo heenlang zou duren
en elk in die zin een beetje,
en voor de toekomst de zaken openhield,
en bleek mensen rondig in vergisterd hebben.
Want Konrad Adenhaal heeft er gezeten van de herfst van 1949
tot 1963.
Dus in totaal is die 14 jaar bondskanselier geweest.
En je hoort tegenwoordig dat mensen die ouder dan 60 zijn,
sowieso allemaal zouden moeten worden opgeboren,
of zouden moeten worden gezien van de pil van het rion.
Als er nou één bewijs is voor het feit
dat je ook als hoogbehaarder
een hele geslepen verstandige politieke leider kunt zijn,
dan was het wel Konrad Adenhaal.
En het was ook wel, er is ook wel gezegd,
het was eigenlijk een kanseliersysteem in de jaren 50.
Konrad Adenhaal was de dominante politieke kracht
in de vroege bondsrepubliek.
En hij was in alle opzichten
een ideale figuur in die vroege bondsrepubliek.
Konrad Adenhaal was dan het afkomstig uit nette Rijnland.
En Konrad Adenhaal had geen hoge pet op
van de prijzijselementen in de Duitse geschiedenis.
Konrad Adenhaal was ook een enorm warm voorstander
van de integratie van de restanten van Duitsland,
want daar moet je natuurlijk toch wel spreken, de BRD.
En kijk je even op de kaarten en zie je,
het was gewoon het westelijke en zuidelijke stuk
van het voormalige Duitsland, want de DDR,
Kofjetzonen was eigenlijk verdwenen uit het pakket Duitsland
en vergeet dat niet, heb je nog niet vermeld,
dat Sygeziën was in Polse handen geraakt
en Oud-Vruyse was in Deels in Polse
en Deels in Russische handen geraakt.
Dus een grote deel van daarvan het Hoel-Oorste Duitsland
behoorde niets meer tot het Zuverijnen, Duitsland.
Wel, die Adenhaal had die traiders aan
als boskanselier.
En eigenlijk, er vindt dan al duidelijk te worden,
we zitten nu, na ja, van 1949,
in 1950, bezint de Koreaanse oorlog.
En de Amerikanen zijn er vast van overtuigd
en mijn idee, grote deelste omgefter,
dat de Koreaanse oorlog eigenlijk de eerste stap was
van het wereldcommunisme geleid van het Moskou
naar de wereldheerschapij.
Weet, de fictie van hun wereldheerschapij,
van wie dat ook, heeft eigenlijk voortdurend
en speelt tot het dag van vandaag
een belangrijke rol in ons denken
over de politiek in deze wereld.
Want de Amerikanen zijn er nu vast van overtuigd,
dat het huidra-communistische China
streeft naar de wereldheerschapij.
Maar hij lijkt dat klettskoek,
dat wil ik nog wel eens omstand uitleggen,
omdat mijn klettskoek toe lijkt.
Maar Amerikanen zijn niet af te brengen
van het idee dat andere landen
steeds streven naar de wereldheerschapij.
Kijk, genoeg, als er nou één land is geweest
na de Tweede Wereldoorlog,
waarbij je eventueel zou kunnen spreken
van een soort wereldheerschapij,
dan zijn het dan juist de verenigde state zelf.
Dus die zien eigenlijk hun eigen positie,
dat is steeds potentieel,
maar ze zijn natuurlijk tussen 45 en,
en ja, dan weet ik veel,
het begin van deze eeuw sowieso,
zijn aan de Amerikaan het bij uitstek
de meest dominante en sterkste nation geweest,
zowel in soft power.
Je hebt over Donald Duck,
over hard power,
de Amerikaanse militaire operaat,
maar zij zijn dan geweest.
Maar goed, ook nu,
nu waren ze er wel overtuigd,
ik ga het helemaal fout.
We moeten op enig lijf wijzen,
moeten we die communistische agressie
in althoel roepen,
en zij vonden ook dat West-Europa,
want als communistische agressie in Azië
een succes zou worden,
dan dachten ze dat ook West-Europa
ten slag van verzouw kunnen vallen.
Amerikanen waren ook steeds heel bang
dat het arme West-Europa
denkwaar op de communisten zou gaan stemmen.
Daar was eigenlijk
een relatief weinig kans op
dat de communisten een meerderheid zouden bewerken.
Al moet ik zeggen,
kijk naar Nederland.
Daar is er een periode geweest
dat de communisten zo'n 10%
van het electoraat hadden.
Dat bedrijven tot 10%
van het aantal kamerleden,
we hadden het aantal kamerleden,
het was toen 100%.
Dat is pas later in de jaren 50,
150 worden in Nederland
en zo alle redenen om dat ook verder uit te breiden.
We hebben relatief een veel beperkte aantal
volkverdegenwoordigers gezien
onze sterk gegroeide bevolking.
Dus de communisten hadden ooit 10 kamerleden.
Maar oké,
veel meer hadden ze bijna niet.
Ik zie nu, Tom,
ik heb een paniekbericht,
batterij bijna leeg.
Heb nog maar 20% batterijlading open.
Dat is best nog veel hoor.
Ja, 20% is nog best veel.
Dat kan zijn dat die ineens ophoudt
en dan kan ik natuurlijk niet verder.
Hoeveel was die helemaal opgeladen toen we begonnen?
Ja, ik had hem helemaal opgeladen,
speciaal voor deze werkzaamheden natuurlijk.
Nou ja, dan weet je dus
dat ik ineens uit de eten kan verdwijnen.
Maar je krijgt zo meteen
sowieso nog een melding als je op 10% staat.
Oké, dan ga ik daarna ook nog maar door
en dan moet jij hem straks,
als ik dus verder niet meer verder kan,
dan moet jij voor een passende afsluiting zorgen.
Ja, dat is goed.
Nou, ik doe me best, ik ga er maar even door
en dan zien we wel hoe dit toen eerst ik afloop.
Je ziet dat zo'n iPhone ook zijn beperking heeft,
want hij was 100% vol
toen ik begon met dit betook.
Waar waren we gebleven?
Duitsland is ondertussen toch
een natie geworden.
Ga je het nog steeds wel
een bezette natie, dat we zeggen
als het puntje bepaalt die kwam,
hadden we geallieerden in de BRD.
Ik zie even af van de SOFJET-zomer,
waar natuurlijk sprake was
van een dikker torenjade situatie,
omdat daar de SPD,
de Socialistische Partij
opgegaan was in de SED,
Socialistische Enheidspartij,
Duitsland, die in feite
natuurlijk het reaturen was van
de SOFJET-universiteit van de SOFJET.
Ik moet er al bij zeggen,
dat Adenau had ik natuurlijk
nog niet verteld,
was een politiek leider
van de CDU,
een Christendemocratische Unie,
die samenwerkte
met de CSU.
Dat was een vergelijkbare
partij, wat dan uitbijerde,
die altijd in enigszins af,
enigszins afwijken
de standpunt inland, maar die CDU
en CSU samen waren toch
zeer dominant aanwezig.
Dat kwam ook omdat de SPD
aanvankelijk eigenlijk
een uitgesproken Socialistische
oppositiepartij was,
ook vanuit denkend,
vanuit nog een Marxistisch
en radicaal kader,
in alle opzichten waren
de SPD's, die waren ook
tegen van allerlei zaken.
En pas in de later jaren
vijftig, ik de SPD
zelf onderverwond,
had een normale
sociaaldemocratische partij
en dan zien we ook
dat de SPD in de jaren 60
gewoon coïnities kan
veranderen met de
CDU, of zelfs de
slot zelf
een tijdelijk dominante partij
kan worden.
Het is duidelijk dat de Amerikanen
eigenlijk, waarschijnlijk
al in de loop van 49,
maar zeker in 1950,
vanwege de Koreaanse oorlog, hebben besloten
dat Duitsland
opnieuw bewapend sabote wordt,
omdat je natuurlijk eens stevig
bekijkt hoe Europa en elkaar zit.
En als je even kijkt wat de feiten
de strategische positie van Duitsland
in Europa is, dan zul je zien
dat natuurlijk West-Europa niet
te verdedigen valt wanneer
op enig leidbij ze de Duitsers
niet in belangrijke partij
in kunnen zijn.
En zo is het ook gegaan,
dat in de Amerikanen komt er eigenlijk
in een naja van vijftig avond en keer op
de Duitsland moet worden herbewapend,
want anders kunnen we Europa niet
verdelen.
U zult misschien zeggen ja, hoe is dat
met die NATO, die NATO is eigenlijk
vast, na en door
de Koreaanse oorlog een serieus
militaire apparaat geworden.
U begrijpt, de Fransen
en trouwens ook tal op een andere
Europiaan zeggen, dit is toch wel
echt de limit.
En die Duitsers hebben die oorlog verloren,
dat is potverdomme nog geen 5 jaar
en nu moet Duitsers alweer herbewapend
daar voelen we echt
helemaal niets voor.
En dat leidt dan tot
politieke strijd in West-Europa
in het bijzonder in Frankrijk.
Frankrijk vindt het volstrekt
onacceptabel.
Duitsers mag dan wel herbewapend
worden, maar dan moeten Duitsers
eenheden zeggen, Frankrijk eigenlijk
het onderdeel zijn
van een gemeenschappelijk Europees
defensieapparaat, altijd in kleinere
zo dat die Duitsers niet opnieuw
militaire mag er kunnen
worden.
We zullen zo ook even aanlappen steden
aan de economische kant van deze zaak.
Dus
het idee was om
een soort collectief
Europees militaire apparaat
te maken, waarin dan wel zelfs
de Franse dominant zou zijn.
Het gekke is
dat uiteindelijk de Franse volk verteren
en dergelijk voorstel heeft
afgestemd in
1954, als ik het wel
heb, ondertussen waarin Frankrijk
de politieke waarningen veranderd
en het Franse partibet
zag er niks meer in en dan zeggen
de Amerikanen en ook de anderen in
Europa, nou ja, jullie hebben je kans
gehad, dan maken we Duitsland
gewoon dit van de NATO.
En zo is ook geschikt
in 1950
wordt Duitsland gewoon
dit van de NATO.
Dan moet er natuurlijk nog wel, daar hebben ze
jaren over gedaan, een nieuwe boondesweer
wordt opgebouwd, maar dat is gebeurd.
Deel zonder mijning van
de succesvolle generaals
van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog
want iedereen was er wel
van overtuigd dat de weermaakt
en betrekkelijk succesvol.
Gevechtsinstrument was geweest
al hadden dan slotten
door of verloor, maar ja, dat lag ook
een beetje aan de feit, dat toen ze
iedereen zag een samenlekkere
de Duitsers voor, zowel
de Sovietunie als Engeland
als de Verenigde Staten,
dat viel er ook niet meer te winnen
vanzelfsprekend.
Dus ja, in
1950,
NATO was dus afgesticht in
1949, maar in 1950
werd de Duitserditmerschap
afgerond en eigenlijk is
vanaf dat moment negatieve
1950 is Duitsland
een volwaardige
nazi geworden.
Ze waren de bezetters, hadden
nog wel allerlei voorgefter
toezichthalende functies,
maar in feite was Duitsland
vanaf 1955
een normaal
onderdeel geworden van het
bestensbondsgenodenschap en van
de bestensfamilie
van nazislaat, maar zo te zeggen.
En daarmee was natuurlijk één van
de allereerste mensen van
Adenhaal was gerealiseerd,
dat Duitsland geïntegreerd
was in dat westensse
bondsgenodenschap.
En waarmee eigenlijk de nadruk lag
op het west Duitsland,
dat was ook net precies
wat Adenhaal graag wilde
dat het geval zou zijn.
Nu even de economische
kans van de zaak, ik heb al gezegd.
Alleen in van de introductie
van de DMark dus in
1940,
die West-Duitse economie
als het ware geëlectrificeerd
is en begint aan
een ongekende
economische
en moet je zeggen start
ontwikkeling, het was overloofd.
Overigens, Stalin
voelde zich buiten gesloten,
hij voelde natuurlijk
bij al weinig hoop voor die DMark,
die begreep ook wel
dat daarmee zijn mogelijker
op het westelijke deel van Duitsland
een mogel.
Denk ee wat die allied consul-counsel
sowieso wel
opgegeven kon worden
en heeft toen geantwoord met de bekende
blokkader van Balein.
Dat is toch wel nuttig om nog even te vermelden
want in jaar lang
hebben de Russen
alle toegang over de weg
en over het water naar Balein
geblokkeerd.
Dat konden ze doen omdat tijdens
de Tweede Wieltoorlog wel afspraken waren
met de bezettingssoners
dat die heel helden waren op het punt
van het vliegverkeermek waren genoeg
maar dat
niet, dat was die geval voor
het weg en waterverkeer.
En Balein lag natuurlijk
als een soort van eiland.
Balein had ook vier bezettingsoners
Balein lag als een soort van eiland
midden in de soffietzoon.
En wat precies
de ambities van Stalin zijn geweest
met die blokkader blijft een beetje duister
wilde die Balein sowieso
opruimen, maar een soort van
peintrector mee
wilde hij eigenlijk dat galieerde
witwurfen
de handelingstafel op
daar te gaan praten over hoe het verder
economisch zou moeten gaan
in Duitsland dat blijft duister
feitelijk is dat de westelijke
galieerde hebben reageerd
met een luchtbrug
en die zijn er in geslaagd
van het heel jaar lang
om ze op adequater wijze
te bevoorraden.
Dat is gebeurd uit de slottehaald Stalin
Bakseil, hij begrijpt dat
hij verloren heeft.
Balein zal blijven wat het is
en duurende de hele koude oorlog
ook is gebleven, een eiland
in de precies
bezettingsonen
waar de Russen toch maar liever niet
aan wilde komen.
Daarmee was natuurlijk eigenlijk
nog eens normaal bevestigd
door de orde van Duitsland
dat daar de Russen verder
niet zoveel aan konden doen
en dat ze de naaienheid vooral
moesten beperken tot hun eigen
bezettingsonen.
Want die hele ontwikkeling
die ik geschetst heb
waarbij best Duitsland eigenlijk
een nieuwe naziewet
met een nieuwe grondwet
een nieuwe Bolsterkansen liën
en terslopte zelfs niet waar geïntegreerd werd
in het besterse alliatiesysteen
en geaccepteerd werd
als een nu fatsoenlijke
en eventueel acceptamle nazi
dat hele process
wordt gespiegeld
in de ontwikkeling van de sovietzonen
ook daar zie je dat ik op dat grondwet
en maar goed daar kon je niet echt
kiezen, dat was al vrij snel duidelijk
er was geen enkele
dominante partij, dat was de
SED
als Duitsland al lid wordt van de NATO
dan is de sovietunie
de wasschap pakt op
en dan wordt het
holleksleger van de DDR
dat wordt de Deuze Democratische Republiek
dat wordt
een onderdeel van dat
wasschappakt
dus je doet precies wat in het westen ook gebeurden
alleen moet je de eerlijkheid
zelf voorbij zeggen
dat natuurlijk economisch gesproken
de DDR, de russische bezettingszonen
vanaf het allereerste moment
Bolsterkansloos is geweest
en dat natuurlijk
juist het best Duitsland
in de korte gelegenheid kreeg om ook grote schaal
gebruik te maken van
een onvangrijke
sorry, Europese
maar ook op het
punt van de Duitse industrie hadden
de Amerikanen al snel besloten
die moest hersteld worden
want zonder de Duitse
industrie en zeker zonder de Duitse
zware industrie zou ook de
best Europa economisch niet
op het paardgedild kunnen worden
ook daar maakte de Franse
ingrijpen de zwaardheid
als die Duitse zwaarde industrie
weer op de been werd geholpen
dan was het behalve
wat die Duitse daar dan mee zouden
gaan doen
over heel veel mensen, niet alleen de Franse
ook stalen dacht
dat de Duitse binnen twintig jaar na afloop
van de tweede wereld oorlog
wie hun oorlog zouden beginnen
en dat is natuurlijk wat je verder
in het huidige Duitsland mogen denken
wat je verder mogen denken
van Scholz en Angela Merkel
maar de kans dat de Duitse Panzen
de fysiopene allerwijze weer
in bewegingen zouden komen
is er wel moeilijk om met die tanks
te leveren aan de Ukraine
dat is duidelijk
dat Duitsland is als
ambitieusenatie
als expansieve natie
een uitgeblustveelkaan
mensen eten ik dat dat zo is
en het lijkt me heel onwaarschijnlijk
dat dat nog onder zou kunnen
veranderen, misschien ook
dat daar altijd nog op de achtergrond
die onbeschrijfelijk
een huwelijkheid van dat nazie
verleden, dat patroon
hoe je er daar overkomen
nadenkt het is deze raast zo achter
dat in
een Europese natie
waar misschien sommige dingen niet geweldig
in orde waren
die autocratische traditie had
dat een nazie in dergelijke explosie
van immoraditeit
en gebeld kan vertonen
dat blijft op een
hoogste herenade
en
dus ja, de DDR heeft altijd
op afstand gestaan
als u wil weten
waarom de Trabanze nog een gelukkig
grote wagentje was
de WWK
was eigenlijk een vrij succesfull product
al was die heel snel gehouden
dan ligt dat ook aan het
tijd dat de DDR al
productietechnisch leeggestolen was
door de Russen
gebelde natuurlijk de grote volkswagenfabriek
in Wollersboer
al door in de jaren 30 was voorzien
omdat alle modernste
Amerikaanse machines
maar om die angsten van
de fransen
nu komt er weer
een woepje motorrijders
in en in
een club voorbij
waarom moet er nu altijd dingen in
een club gaan doen
in een club gaan motorrijden
nu komen er nog mensen voorbij
met van die fietsje
met zo'n dikke bank
het is echt
jonge jonge
het toeristisch Nederland
je staat er verbaasd op
ik ben toch afgeleid
het is geboren
het is toch wel te gaan naar Tessel
met een fietsje over het fiets
met dikke banden
je kunt hier fantastisch
wandelen
ik heb al meerdere forse
wandelingen gemaakt
maar op je kip zie je
hoe druk het ook is in de dorpen
op de wandeling zie je je kip
het blijft een graadsel
op het gelukkeren
ik had het over die franse angsten
voor het herstel van de Duitse zware industrie
eeuwen is ook weer
dat probleem is ook aangepakt
want nu was het idee eigenlijk
om het dat
in Europa als geheel te regelen
waarbij een soort van
Europese regime
zou komen voor de zware industrie
en wat is dat
de gescholden luisteren aan het eind
als je te denken dat is natuurlijk
de Europese gemeenschap verkolen
de EGKS
en zo is het dat is de EGKS
en u begrijpt dat die EGKS
ook uiteindelijk
een van de startpunten is geweest
voor vergaande Europese samenwerking
en dat klopt
wat is even de 50e ispengaans grader
dan natuurlijk over een Europese
marktsysteem
de EGG
Europese economische gemeenschap
en die is ook dat stand gekomen
en die begint te functioneren
op 1 van januari 1958
en zoals we alle weten is dat
ook een ongekend succes geworden
een van de grootste succesnummers
natuurlijk van het zich
herstellende Europa
wat ondertussen had
de Duitse economie zich
tussen 1948
met die debaak
en 1955
de woont uit stormachtig ontwikkeld
het Duitse productie
was in 1955
alweer veel groter dan
de best Duitse productie
was veel groter
de productie van het
veel grotere Duitsland
van voor de Tweede Wereldoorlog
ooit was geweest
het was werkelijk een wonder
van daar het beerd schapt
woont niet waar het Duitsland was
in no time
was Duitsland weer een van de rijkere
economisch succesvolle landen in Europa
en dat was dus de bijdant feit
dat eigenlijk het productieapparaat
maar in beperkte
maaten beschadigd was raar
en ook beschouwde bevolking was het
Duitser
universitair systeem was in allerlei opzichten
zeker toen
en zeker voor de wereld nog
het beste universitair systeem ter wereld
dus ja
Duitsland had zich eigenlijk al in de jaren
50 ontwikkeld
tot een ongekend succes
daarmee
moeten we natuurlijk ook iets zeggen
over de wijze waarop de Duitsers
om gegaan zijn
en ook welke verleden
wat ik nu al meer dan een maal heb te spraak hebben
maar
de Bondsrepubliek
heeft een beperkte
amnestyregeling al heel snel aangenomen
dat de kleine nazies
zouden niet vervolgd worden
maar als we over de hele zaak
onze blik slaan
van wat eigenlijk de Duitsers dachten
of zouden hebben
moeten denken over
niet waar die ongelooflijke
wereld
tussen 33 en 45
dan moet je zeggen
dat zeker in de jaren 40 en 50
tot
het begin van de jaren 60
dat ben ik helemaal niet over na
wilde denk
veel Duitsers hadden het gevoel
het was allemaal de schuld van Hitler
en de kring om Hitler heen
die luid die daar allemaal berecht zijn
in Urenberg natuurlijk
keert naar de oorlog
en verder was het de schuld van de SS
van de Gestapo
maar de modale Duitsers die konden eigenlijk niks aan doen
en eigenlijk
was de modale Duitser
ook een slachtoffer geweest van de Tweede Wereldoorlog
in het bijzonder
ook natuurlijk vanwege de zieën
omvangrijke graal hier de bombardementen
op eigenlijk vrijwel
alle Duitser-steden van menig betekenis
dus
het EJC-te eigenlijk in die eerste 15 jaar
na de Oorlogse
ruim 15 jaar na de Oorlogse
dat Duitsland zijn
modelers schuld ontlopt
dat de meeste Duitsers daar eigenlijk
helemaal niet over na werden
denken zich volledig
concentreren op het economisch
herstel
en natuurlijk ook heel tevreden zijn over
het economisch herstel
eigenlijk komt dat besef
dat Duitser toch iets
groevelijks heeft bedreven
dat besef dat komt eigenlijk pas in
de jaren 60 begin dat
zich te ontwikkelen
dat is deels het gevolg van
de publicatie van het dagboek
van Anne Frank
dat is ook deels het gevolg van
hele goede documentaire
op de Duitse TV over de over
wat de Duitse Rijken
derde rijk tot stand had gebracht
in negatieve zin
en te schorten natuurlijk wordt dat
in de loop van de jaren 60
door een kritische jeugdbewering
wordt dat ook aan de orde gesteld
omdat kinderen, duitse kinderen
de leden van de kritische jeugdbewering
zullen maar zeggen
dat het ook een oudere sterf verantwoording
wordt over wat er wat deed in jullie
tussen 33 en 45
of eventueel grote ouders
wat zij jullie verantwoordelijkheden verweest
tussen 33 en 45
ook ten aanzien
natuurlijk van de moord op de ouderwet
de jaren zei al dat het niet geweest
en ze wisten er niks van
zoekmaak duidelijk dat 100.000
en mensen betrokken zijn geweest
bij de moord op de Europese Joden
bij het te met het
bestaande manier op transportstijl
en daar vermoorden
de hele bliksepse boel
en dus ook daar probeerden mensen zich
af te maken van de
ja van de last van de
van de morele verantwoordelijkheid
over ze heeft Adan Halen veel gedaan
aan de zoon aan de Wieder-Gutmachtfond
dat wil zeggen hij is met allerlei landen
in gesprek gegaan
ook met israel op Nederland
over wat de Duitsers eventueel
aan een soort van herstel
betalingen zouden kunnen doen
aan die landen
op de Nederland heeft ik dacht
de 63 een definitief akkoord
gesloten met de Duitsers over de Wieder-Gutmachtfond
er was veel kritiek in israel
maar ook in Duitsland
over de gesprek
gesprek hebben die israel
maar die zijn dus wel de dochter
einde gebracht
nou ja daarmee kun je dus
stellen dat afgezien
van het ongelopen van de
morele verantwoordelijkheid
die hele regiensperiode
van Korat Adan Halen
door hem succes is geweest
moet daar nog bij zeggen
dat hij aan het eind
dingen heeft gedaan die
althans een deel van de bondsdag
een deel van de politie
en niet volledig met hem eens was
een intensieve toedadering tot Vrakrijk
en die was eigenlijk
begonnen met aan de macht
komen van Charles de Gaulle
in Frankrijk in 1958
en die twee oude basen
die bleken fantastisch
met elkaar op te kunnen schieten
de Gaulle dacht het is handig
om een intensieve relatie
met Duitsland te onderhouden
want omdat Duitsland toch zijn snaap
om het te houden vanwege
het derde rijk
de dominante partij
dus de Gaulle hoopte ook Engeland
buiten de Europese markt
te kunnen houden
maar dan hoopte Duitsland
misschien ook te delen iets
los dat er later staat
en opzitter van vrede staat
en niet natuurlijk naar allerlei opzitten toch
de leidende nazi was
als het om Duitsland ging in die jaren
en de slot er vond
een deel van de Duits politie
dat Adan Halen daar wel erg ver in was gegaan
in die toenhadering tot Frankrijk
en dat luidte eigenlijk
stap voor stap in
het haast onvermijdelijke afscheid
van Adan Halen
die natuurlijk ondertussen
ik moet even doorrekenen
in 1964 was hij
84
hij is resultaatverzwaard in 63
dus toen was hij 87
stel je voor
dat Timmermans minister president wordt
hij is in 62
dus dan zou hij nog
7 kijken
84 in nog 22 jaar ja
ik zeg dit vooral om
heel rechts Nederland de dak op de jaren
moet je me eens voorstellen
dat Timmermans tot zijn
84ste hek
natuurlijk minister president
in Nederland zou kunnen blijven
is dat niet een aardig idee
trouwens we hebben de Amerikaan president
die is een jaar ouder dan ik
dus reken me laat ik voor dit jaar 80
of het 81 is het al
nog een jaar erbij
dus toch vijf jaar met de tweede termijn
erbij dan zou hij ook
86 zijn maar u ziet
kijk naar Konrad Adan Halen
kijk eventueel naar Churchill
die was
in zijn nadage
minder succesvol dan Adan Halen
misschien vraagt u waarom
ik wam Adan Halen eigenlijk vandaan
want er was de voormalige minister
van Keulen
de stuurlijke erwaang en het was
een ongelooflijk
besneepen volgens in zijn beste
jaren
zoals gezegd zijn toen aan de
plafarkijk ging wel heel ver
veel mensen voelden dat
dat bedreiging was voor de intensieve
bekrekking tussen de boodschrijp
en de verenigde staten
en dat
kwekte eigenlijk twijfel aan
laten we zeggen het beleid van Adan
daar kwam nog een crisis bij
en dat is de vermenigde
spiegel crisis
en dat was weer gekoppeld
aan
de bijerse politicus Frans Joseph Straus
die was minister van Defensie
en
de dierfpiegel
nog steeds een heel prominent tijdschrift
iedereen zal dierfpiegel wel eens
hebben gezien
nee
we hadden niet oude walen
we hadden aan een gotiek dus dat gaan we niet
hoe verleilig dit
in dit geval zou kunnen zijn
maar goed
de spielers had geschreven
dat die boondesweer die Straus
op de been had gebracht
dat daar allemaal ze nog wat aan
ontbrak en dat het helemaal niet
vindt zoals het ze moeten gaan
Straus had toch al het gevoel
dat zij hem altijd te pakken wilde nemen
Spiegel was
ook betrekkelijk links georienteerd
en al hij opzichte
het leidt er dan toe dat
Straus met
toestemming van Adelaal over
eigenlijk
in het besluit
om de spiegel keihard aan te pakken
het is de beroos van de tijdschrift
die werd geloofbaar in Hamburg
als ik het maar goed erin en werd bezet
en
hoe is het
de overdrachter
en weet je ook hoe de oude stien er ook
die wordt gearresteerd
eigenlijk
bleek natuurlijk dat
de overheid deze
ontsporing van
mag politiek helemaal niet
konferens worden en dat leidt
afscheid
van Straus treed af
als minister van Defensie
wou ze zelen veel later nog eens teruggekomen
als kandidaat van CUNC
voor het Duitse
kansenierschap
maar daar is toen helemaal niets van
te komen, maar ook Adelaal was
beschad raak in deze
spiegel afweer
en dat leidt uit de slotte toe
dat Adelaal in 1963 verderwijdt
maar goed, toen had hij
toch 14
fantastische jaren achter een ruff
en zonder twijfel
die qua Adelaal was
een
een geschenk van de geschiedenis
voor Duitsland
want dat is wel iets wonderlijks
eerder iets over gezegd
heb, nietwaar de
ongelooflijke pech die Duitsland
heeft gehad met zijn politieke leiding
tot aan de Tweede Wereldoorlog
en inclusief de Tweede Wereldoorlog
en dat daarna
nietwaar krijg jij
een hele reeks van kanseniers
niet allemaal even bekwaan
maar toch, er zit er een bar
bij die het echt voortreffelijk gedaan
hebben en dan
heeft Duitsland plotseling wel
vertreffelijke politieke leiders
in het bijzonder
dus we hebben het uitgebreid over gehad
om aan te aanderhouden
ik zal zo even
de batterij is nu bijna leeg
erom
in de energiebesparingsmodus is begonnen
en dan zal hij nu op 10% staan denk ik
ja, dat zegt hij niet
ik moet hem sluiten
en dan begint hij met
de besparingsnode
dan lijkt het mij
dat ik nu toch
het verhaal even afsluit
en dat ik dan de volgende keer
met dat Duitsland doorga
oh, bij het batterijtje
daar heeft nu een heel dun
rood streepje
hij heeft nog 9%
wat ik nu ga doen is even afhonden
en
en dat we zeggen
Konrad Arnau verdwijnt
ik heb al erop geweest
hoe nuttig de Duitse Leiders
naar de Tweede Wereldoorlog
ook al dat Arnau verdwijnt
dan wordt hij vervangen door Ierhard
zijn minister van Economische Zaken
heel succesvol geweest
maar die doet het niet goed als
kans rieën
en dan na 3 jaar verdwijnt Ierhard
en komt Kurt Geo Kiezingen
en dat is een grote coalitie
die duurt ook weer 3 jaar
maar daarin verschijnt weer die brand
als minister van Buitenlandse Zaken
en daarmee wordt in allerlei opzichten
een nieuwe richting gestart
en daarmee wou ik dan nu
dit stuk stoppen
daar zand is ondertussen
een zeer succesvolle nazi
geïntegreerd in de best
economische, ongelooflijk succesvoll
dus we stoppen hier
en dan moeten we
volgende week gaan we door
met
binnenbrandse slot de kansen die er wordt
en in feite ook een hele nieuwe koersinzet
ten aanzien van
het Arme Oost Duitsland
die Arme DDR
maar ik denk dat we hier wel
nuttig even kunnen stoppen
als je deel 2 ook wil luisteren
abonneer je dan op deze podcast
want dan krijg je helemaal vanzelf
een seintje als die nieuwe aflevering live staat
wat ik nu ga doen is even afronden
als je ze vraagt wie vindt u
de belangrijkste president van de laatste 100 jaar
dat zijn een orde
en hij wil meen van de laatste 3-4 presidenten
waar ze er iets van kunnen herinner
om die te noemen
een gloednieuw luisterboek
Maarten Varossum over de Amerikaanse presidenten
met dat volle
dat als je het nu vraagt
dat mensen ook zeggen dat
misschien Clinton wel een geweldige president was
niet slecht maar niks bijzonders zou ik zeggen
een luisterboek van bijna 5 uur lang
download het luisterboek nu
via de link in de show notes
en in de podcast C level gaat het
over de kwantumrevolutie
na AI krijgen we de kwantumrevolutie
en wat dat betekent voor jouw leven
hoor je in de podcast C level
de link staat in de show notes
Machine-generated transcript that may contain inaccuracies.
Is Prigozjin vermoord door Poetin? Maarten en host Tom Jessen bespreken het in deze speciale video. In de podcast gaat het over denazificatie. Een ingrijpend proces dat plaatsvond na de val van nazi-Duitsland in 1945. Het was een poging om de Duitse samenleving te zuiveren van nazistische invloeden. In deze aflevering vertelt Maarten deel 1.
🆕 NIEUW: Luisterboek Amerikaanse Presidenten
💬 Stel hier jouw vraag aan Maarten
Shownotes
🙏🏻 Kleine donatie
🆕 Luisterboek Minister-Presidenten
🔥 QuantumRevolutie: Dit moet je weten
📮 Stuur een bericht
💬 Praat door op Telegram
📱 Instagram
Meld je aan
✉️ Nieuwsbrief
Luister en kijk terug
📺 Is Prigozjin vermoord?
🎧 Tip: Podcast over de Franse Revolutie
🎧 Podcast over Napoleon
Social media
👉🏻 Volg Tom
👉🏻 Volg Maarten
👉🏻 Ook een podcast maken?