Maarten van Rossem - De Podcast: #468 - Prigozjin & Denazificatie

Tom Jessen en Maarten van Rossem / Streamy Media Tom Jessen en Maarten van Rossem / Streamy Media 8/24/23 - Episode Page - 54m - PDF Transcript

Eigenlijk komt dat besef dat thuis had toch iets groevelijks heeft bedreven, dat besef dat komt eigenlijk pas in de jaren 60 begin dat zich te ontwikkelen.

Dat is deels het gevolg van de publicatie van het dagboek van Anne Frank en te sloten natuurlijk wordt dat in de loop van de jaren 60 door een kritische jeugdbewering wordt dat ook aan de orde gesteld omdat kinderen,

duitse kinderen, leden van de kritische jeugdbeweging zullen maar zeggen dat ik ook een ouders ter verantwoording hoefd, wat daar wat deed jullie.

Het is wel awesome, kan je het mij horen?

In deze aflevering hebben wij het over Duitsland na de Tweede Wereldoorlog en dat is een podcast die deels vanuit Utrecht komt en deels vanuit Tessel, want daar ben je nog steeds op vakantie.

Ja, weet je niet of we daarvan ook het eind zullen halen, maar zo niet dan doen we dat gewoon volgende week, want Duitsland blijft toch voorlopend liggen waar het ligt.

Dus dat zal niet zo fun en meteen veranderen, want ze moeten natuurlijk voor Duitsland na de Tweede Wereldoorlog moeten we eigenlijk helemaal terug naar 45, om eens te kijken wat er in 45 na de capitulatie,

8 mei 45, wat de toestand van Duitsland feitelijk was en die was ronduit dramatisch, alles kun je het ook wel niet noemen.

Duitsland had ongeveer 7,5 miljoen mensen verloren, maar van 5,5 miljoen vanwege militaire activiteiten,

nou we zeggen gevechtsactiviteiten, 2 miljoen burgers dus ook om het leven te komen, om aan die 7,5 miljoen te komen,

dan moet je rekenen dat Duitsland direct na de wereldoorlog de baan kreeg met zo'n 10 miljoen haimaatvertribenen en in de loop van de jaren na 45,

ook ongeveer 3 miljoen vlucht te liggen uit de Russische zonen, want daar komen we aan een ander punt, namelijk dat Duitsland natuurlijk bezet was door de Galiërden,

niet dat Frankrijk veel had bijgedragen aan de Duitse Nederland, maar toch, Engeland had er op aangedorgen om ook Frankrijk een bezettingsonen te geven,

in de hoop dat het dan zelf iets minder last zou hebben van het bieren van de eigen bezettingsonen, want die zou dat natuurlijk kleiner worden,

zo hoopt ook dat Frankrijk na de orde een belangrijke rol op het Europese continent zou spelen, allemaal heel anders gelopen en allerlei opzichten,

en dan natuurlijk de Russische zonen, dan moet de mensen even op de kaart kijken hoe groot die was, en dan de Engelse zonen in het Noordwesten,

en de Amerikaanse zonen in het Zuiden en in het Zuid-Oosten, en we kunnen hier wel op constateren dat het voor de mensen,

de Duitsers in de verschillende zonen wel een enorm voordeel was om in de Amerikaanse zonen te wonen, want die was al heel snel beduidend welwaarender dan de andere zonens.

Er was voordat die bezettingsonen, al die duk duk autietjes rijden voorbij.

Komen die nieuwe mensen brengen, of wat zit daar in?

Ja, dat is voor toeristen, een duk duk autietje, je kunt ook een solex huren, ik ga hem toch vaak aftalen,

is het toch niet zo dat een groot deel van de mensen gewoon stapelkrantzinnen,

als het toch tot je vakantierenot behoort om op een gehuurde solex met zo'n brommotertje over tesel te toeren, dan denk je toch,

wat is er mis, dan ga je even op zo'n gek dat mensen naar tesel gaan om dan te gaan winkelen in Den Burgen,

en al die maartjes die hier gehouden worden, is het dat je gaat toch naar tesel om te wandelen,

of om langs de zee te lopen win ik veel, maar ik zal er nooit iets van begrijpen, dan komt het de grote trek opnieuw.

Maar nu terug naar Duitsland, dus de bezettingsonen, er was een Allied Control Council,

maar eigenlijk was al vrij snel duidelijk dat de verschillende bezetters in hun eigen zon er precies gingen doen,

wat zij vond dat er gedaan moest worden, waardoor eigenlijk vanavond de allereerste moment grote verschillen ontstonden

tussen het beleid in die verschillende bezettingsoners.

Laten we eerst kijken naar de Russische bezettingsoners, daar werden ingrijpend economische herwoningen doorgevoerd,

daar werd een plan economie geïntroduceerd en booddien werd de bezetting, de Russische bezettingsoner,

ronddag leeggestolen op het punt van economische apparatuur, productiemiddelen,

en zovoort waardoor eigenlijk de Russische zon er al bij voorbaat natuurlijk op achterstaltwet gezet,

op het punt van economische ontwikkeling.

In het wester was afgesproken, ik moet het nog even zeggen,

in Jolta waren herstelbetalingen afgesproken en bedragen van 20 miljard dollar om te beginnen,

maar de Engelsen en de Amerikanen waren heel ongelukkig gehad met die herstelbetaling,

omdat ze bang waren dat de toestand van Duitsland langduur was,

zodanig zou zijn dat zij eigenlijk voor de herstelbetalingen zou moeten opdraaien

als bezetters in plaats van de Duitsers die waarschijnlijk geen centenmakken zou hebben in de eerste paar jaar.

We hebben ook overregen gekomen dat de Russen, de Soviet Union,

dat die 25% van de herstelbetalingen uit de bestse zoners mocht halen.

Nou, de Amerikanen zagen al snel natuurlijk dat het met Duitsland ontzettend slecht ging,

dan zullen we nog een aantal punten noemen die daar natuurlijk aan bijdroegen,

dus de Amerikaanse beveilhebberenaar heeft al in het voorjaar van 46 besloten

dat die betalingen in de vorm van, laten we zeggen,

de productiemiddelen uit de westelijke zoners, dat die stopgezet zouden worden.

De Russen hadden ook beloofd om voedsel te leveren in ruil voor die machine's en dat soort dingen,

en dat hebben ze nooit gedaan, dus kortom, het wordt al heel snel stilgezet,

want dat moet bijgezet worden dat de toestand in Duitsland in die jaren woont uit de plodabo was.

We moeten natuurlijk ook nog vermelden, niet bij al die doden waar we het ook al gehad hebben,

dat in feite in alle grote Duitse streden het centrum weggebombardeerd was.

Hekken is dat het Duitse productieapparaat, maar in beperkte mate beschadigd was geraakt in de Tweede Wereldoorch,

dat het in ieder geval ze relatief snel niet erstellen,

en bovendien geschikt de Duitsland natuurlijk over een hoogscholderolking,

en bijherstel over een heel modern productieapparaat,

en bovendien een groot deel van de infrastructuur, zeker in de zin,

dat die onder de grondlaag was door de bombardementen in veel minder water beschadigd.

Ik zeg dit vast, preluderend op natuurlijk het wirtschaftwoende wat de slotte Duitsland in de 10 jaren daar had de Tweede Wereldoorch.

Het opstand heeft gebracht. Normaal waren die steden in ieder geval de centraven,

die waren zeer ernstig beschadigd.

Er zijn talvallen van journalistieke verslagen van Amerikaanse journalisten,

die dan na afloop van de oorlog in Duitsland komen kijken,

en die hebben allemaal als ondertoon dit is niet meer te herstellen,

dit komt nooit meer goed, dit is zo erg,

die puinopen zijn zo verschrikkelijk dat dat nog maar dat is niets aan te doen.

Als u denkt dat het misschien wel meevult met de puinopen,

vrijwel elke grote Duitse stad heeft een speciale puinberg,

een puinheuvel, dat wil zeggen, daar is alle puin,

want die binnensteden is op één grote plek neer.

We hebben het over gehad, in Nederland zijn die er ook, he?

Oh ja, precies, we hebben het over die puinbergen gehad.

Dan heb je een beetje de idee hoe ernstig dat er,

in Wageningen waar ik ben opgevoerd, waar ook puinbergen,

maar je kunt je wel voorstellen dat die journalisten dachten,

dit is hopeloos, je moet hier godsnaam een oplossing voor bedacht worden,

en navaarlijk zag het er ook in Duitsland dramatisch slecht uit in de winter,

dan 46, 47 is een grote schaal, honger geleden in Duitsland,

omdat je ook die hele infrastructuur, voedselinfrastructuur,

ook niet meer functioneerde.

En laten we vast iets vooruitleggen op de conclusies,

als je kijkt naar Duitsland, dus zeg maar bij tussen 45 en 47,

dan denk je dat dit nooit goed komt,

en uiteindelijk is de enige conclusie die je trekken kunt,

is Duitsland ondanks deze werkelijk gruwelijke start,

en gigantisch succes geworden, in het bijzonder natuurlijk ook in economisch opzicht,

want denk eens als Ameriën als Duitsland niet die groei zou hebben vertoond,

10 miljoen hamaat vertrieben,

en 3 miljoen mensen gevlucht uit de Russische zone,

en dan ook nog niet waar de mensen die het 2e werelddoorlog niet overleefd had,

en desondanks, we zullen zo zien hoe de Duitse stad in feite tot stand hebben gebracht.

En dan was er natuurlijk een punt waar je niet, misschien niet zo direct aan denkt,

dat was dat verleden van het derde rijk, 12e jaar,

misdaden op een schaal, zo als zeldend vertoond zijn,

een misdaderse ziel van de meest fantastische omvang,

5 miljoen Europese joden vermoord, fabrieksmatig vermoord,

3 miljoen fantastische krijgsgevangenheid vermoord, gewoon laten verongen,

het was gruwelijk, het was een verbijsterende gewelds explosie,

waarbij je denkt hoe is het mogelijk dat er min of meer normaal de schaafd land in het hart van Europa

zo iets doet als het derde rijk heeft gedaan,

dus de restanten van Duitsland, alvast bezetter restanten van Duitsland,

zouden ook op enige wijze natuurlijk in het reinen moeten zien te komen

met het voorkomen immorrelijk karakter van het regime van het derde rijk

en of zij daar ook zelf al die duizenden het wel overleefd hadden,

of zij daar een soort mede verantwoordelijkheid voor hadden, ja dan nee,

daar zullen we het ook nog uitgemaakt over moeten hebben.

Goed, waar waren we, wacht even, nee mee, we schrokken Kola deze keer,

ook geen plekjes met water vinden dus niet hebben,

een plekje met Kola van mijn vrouw over scholen.

Kola-Zero zo te zien.

Oh ja, jij kunt mij zien dat, dat vergeet ik steeds.

Ja, ik kan je zien.

Ik zie van jou alleen een soort gele boom,

met een hoofdje erin, als ik zou het zeggen,

en een nogal dikke lichaam eronder.

Oh wat grappig, dat zie ik helemaal niet,

maar dat heb ik bewust even gedaan omdat dan de verbinding wat stabieler is,

zodat het beeld die jij toegestuurd toevoert.

Omdat, om die gele bol, als jij praat dan komt er onder gele bol,

een donkergele rand die beweegt naar raad over wat jij zegt.

Ja, de audio waveform.

Ja, kijk, nu we hebben gestemmen,

komt er een veel grotere gegelering.

En als jij je mond houdt, dan hebben wij een gegelering.

Ja, het functioneert.

Het functioneert, absoluut.

Goed, nu zitten we dus in Duitsland,

aan die beginvraag, in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog,

en het grote geluk van Duitsland is geweest in allerlei opzichten,

dat in die jaren na de Tweede Wereldoorlog de koude oorlog begint.

Wat dat betekent natuurlijk,

dat de rol van Duitsland, en andere zet,

dat Duitsland de oude vijand was,

en dat er nu een nieuwe,

zoals de Amerikanen en allerlei opzichten,

nog veel echt ervarelijke vijand op het Wereldoorlog was verschenen,

namelijk de Soviet-Unie,

die wel duidelijk had gemaakt,

dat zij prijstelde op een omvangijke invloedsfeer in Oost- en Centraal-Europa

en op de Balkam.

Dus dat maakte natuurlijk ook dat de positie van Duitsland veranderde

van de verschrikkelijke tegenstander

in eventueel op termijn een soort van medestand.

De Amerikanen begrepen eigenlijk ook wel,

want de Amerikanen waren steeds de leidende partij,

en meestal deed je de Engelse wel mee met wat de Amerikanen wilden.

Ook al in een vrije vroegstanium

worden de Engelse en de Amerikaanse bezettingsongens

zaber gevoeld tot wat heette Bisonia,

en zodra Amerika duidelijk maakt

dat het wel bereid is om militaire aanwezig te blijven in Europa,

denk aan het naadoverdrag,

wat wordt getekend in april van het jaar 1949,

dan zette ook de Amerikanen de Franse onderdruk,

want eigenlijk hadden de Franse wel een idee,

misschien kunnen we in die bezettingsvormen

een beetje losweken van Duitsland,

een beetje gedacht, misschien als het Rijnland

in de periode na de eerste wereld oorlog,

maar ook aan die de Amerikanen zetten,

de Franse onderdruk, en de slotte ontstaat dan,

dus Bisonia, in feite zo'n beetje Bisonia

is eigenlijk wat later de BRD wordt,

de Bundesrepubliek Duitsland.

En de Amerikanen besluiten al,

besluiten tot de zonetoren aan het Marseplan,

en het is al indicatief dat Duitsland

ook iets krijgt uit de pot van het Marseplan,

dus de ex-fijand,

krijgt ook iets uit de pot van het Marseplan,

niet bijzonder veel, maar toch een significant bedrag.

En dat iedelen Amerikanen beseffen ook

dat het herstel van Europa in economische opzicht

eigenlijk afhankelijk is van het herstel van Duitsland,

omdat Duitsland nu eenmaal de economische zware wicht in Europa was,

en is, wat dat is, ondertussen niet vonden met de veranderd,

de Duitse economie is de belangrijkste en de sterke economie in Europa,

en dat zal denk ik voorlopig wel blijven.

Het bleek bijvoorbeeld dat een groot deel van West-Europa

afhankelijk was van de kolenproductie

uit het roergebied, waar je uit die lag ook groot deels op zijn reed,

dus ook die boest hersteld wordt.

Kortom, nu hebben we dus Risonia en de Amerikanen besefte,

er is niets anders op dan dat wij Duitsland weer op de been helpen als natie,

en dat is wat zij gedaan hebben.

In 1948 brengen zij, of die was dat,

geholpen door de Duitse zelf,

een wunt hervorm ik tot stand en de Rijksmarkt verdwijnt

en de D-mark komt op het toneel.

En die D-mark, die nieuwe Duitse wunt,

en ja, die is ondertussen natuurlijk ook alweer in de euro opgegaan,

maar een beetje tussen uw wimpers doorkijkt,

naar zo'n euro-biljetje dan weet u dat u eigenlijk wat gewoon naar een D-mark kijkt,

omdat die D-mark toen, en ook in alle decenniaan,

daarna natuurlijk verder echt de belangrijkste en sterkste valuta in Europa was.

En die D-mark zorgt er eigenlijk voor,

dat maar als zoveren wordt van elektrische stroom op die dode economie werd gezet,

en die economie begint eigenlijk,

vrij snel begint die zicht te ontwikkelen.

En ook gaan de Duitsers dan aan de slag met een nieuwe hondwet,

die eigenlijk in allerlei opzichten is gemaakt naar het Amerikaanse voorbeeld,

omdat het eigenlijk, de Duitsland is een bondstaat,

dat is allerlei landen die vormen samen,

een federaal beorganiseerde bondstaat, geen staat,

een bond natuurlijk maar een bondstaat.

En afwakelijk hadden de Duitsers dan,

die vonden dat eigenlijk niet zo verwelderd,

maar uiteindelijk is dat een hele behoorlijke constitutie gehoord,

en met een bondsraad, die een belangrijke rol speelt,

waarin die letter dan een belangrijke rol spelen,

er is ook een soort van federaal hoofd,

wat belangrijke uitspraken kan doen.

En volgens iedereen is heel erg belangrijk geweest,

dat in de bondedag, dus in het Duitse parlement,

is het zo dat als je een motie van bandtrouwen indient,

en je stuurt dus in feite de zitende bondskanselier stuur je echt,

dan ben je gehouden, grondwettelijk,

om meteen al een opvolger te presenteren.

Dus je kunt niet zeggen,

ja, we sturen er weer aan,

dan moet je eens maar eens kijken naar verkiezingen,

nee, je moet meteen een nieuwe bondskanselier in petto hebben,

anders kun je geen motie van bandtrouwen indienen.

En dat is in de loop de jaren eigenlijk

een sterk stabilisierende factor geweest in de Duitse politiek.

Die grondwett, die wordt in terslotte goed gekeurd in 1949,

daar ook volgen de eerste verkiezingen, ook in 1949,

en dan terslotte, niet waar staat, een bondskanselier,

en er komt ook een nieuwe bondskanselier.

En die nieuwe bondskanselier was Konrad Adenhaal,

die was op het moment dat die bondskanselier werd geverrekenen,

hij was van 1876, dus 24 plus, ja, maar 54,

die was al dik in de 73,

ongeveer misschien al al 74,

op het moment dat die bondskanselier werd.

Dus hij werd al eens met één stem meerderheid in de toermalige bondsdag.

En het gewicht is altijd geweest,

en de Bepaard niet uitgesloten,

dat het Konrad Adenhaal zijn eigen stem was,

die hem het kanselierschap heeft, zo.

De algemene verwachting was natuurlijk

dat dat kanselierschap van Konrad Adenhaal,

dat dat niet zo heenlang zou duren

en elk in die zin een beetje,

en voor de toekomst de zaken openhield,

en bleek mensen rondig in vergisterd hebben.

Want Konrad Adenhaal heeft er gezeten van de herfst van 1949

tot 1963.

Dus in totaal is die 14 jaar bondskanselier geweest.

En je hoort tegenwoordig dat mensen die ouder dan 60 zijn,

sowieso allemaal zouden moeten worden opgeboren,

of zouden moeten worden gezien van de pil van het rion.

Als er nou één bewijs is voor het feit

dat je ook als hoogbehaarder

een hele geslepen verstandige politieke leider kunt zijn,

dan was het wel Konrad Adenhaal.

En het was ook wel, er is ook wel gezegd,

het was eigenlijk een kanseliersysteem in de jaren 50.

Konrad Adenhaal was de dominante politieke kracht

in de vroege bondsrepubliek.

En hij was in alle opzichten

een ideale figuur in die vroege bondsrepubliek.

Konrad Adenhaal was dan het afkomstig uit nette Rijnland.

En Konrad Adenhaal had geen hoge pet op

van de prijzijselementen in de Duitse geschiedenis.

Konrad Adenhaal was ook een enorm warm voorstander

van de integratie van de restanten van Duitsland,

want daar moet je natuurlijk toch wel spreken, de BRD.

En kijk je even op de kaarten en zie je,

het was gewoon het westelijke en zuidelijke stuk

van het voormalige Duitsland, want de DDR,

Kofjetzonen was eigenlijk verdwenen uit het pakket Duitsland

en vergeet dat niet, heb je nog niet vermeld,

dat Sygeziën was in Polse handen geraakt

en Oud-Vruyse was in Deels in Polse

en Deels in Russische handen geraakt.

Dus een grote deel van daarvan het Hoel-Oorste Duitsland

behoorde niets meer tot het Zuverijnen, Duitsland.

Wel, die Adenhaal had die traiders aan

als boskanselier.

En eigenlijk, er vindt dan al duidelijk te worden,

we zitten nu, na ja, van 1949,

in 1950, bezint de Koreaanse oorlog.

En de Amerikanen zijn er vast van overtuigd

en mijn idee, grote deelste omgefter,

dat de Koreaanse oorlog eigenlijk de eerste stap was

van het wereldcommunisme geleid van het Moskou

naar de wereldheerschapij.

Weet, de fictie van hun wereldheerschapij,

van wie dat ook, heeft eigenlijk voortdurend

en speelt tot het dag van vandaag

een belangrijke rol in ons denken

over de politiek in deze wereld.

Want de Amerikanen zijn er nu vast van overtuigd,

dat het huidra-communistische China

streeft naar de wereldheerschapij.

Maar hij lijkt dat klettskoek,

dat wil ik nog wel eens omstand uitleggen,

omdat mijn klettskoek toe lijkt.

Maar Amerikanen zijn niet af te brengen

van het idee dat andere landen

steeds streven naar de wereldheerschapij.

Kijk, genoeg, als er nou één land is geweest

na de Tweede Wereldoorlog,

waarbij je eventueel zou kunnen spreken

van een soort wereldheerschapij,

dan zijn het dan juist de verenigde state zelf.

Dus die zien eigenlijk hun eigen positie,

dat is steeds potentieel,

maar ze zijn natuurlijk tussen 45 en,

en ja, dan weet ik veel,

het begin van deze eeuw sowieso,

zijn aan de Amerikaan het bij uitstek

de meest dominante en sterkste nation geweest,

zowel in soft power.

Je hebt over Donald Duck,

over hard power,

de Amerikaanse militaire operaat,

maar zij zijn dan geweest.

Maar goed, ook nu,

nu waren ze er wel overtuigd,

ik ga het helemaal fout.

We moeten op enig lijf wijzen,

moeten we die communistische agressie

in althoel roepen,

en zij vonden ook dat West-Europa,

want als communistische agressie in Azië

een succes zou worden,

dan dachten ze dat ook West-Europa

ten slag van verzouw kunnen vallen.

Amerikanen waren ook steeds heel bang

dat het arme West-Europa

denkwaar op de communisten zou gaan stemmen.

Daar was eigenlijk

een relatief weinig kans op

dat de communisten een meerderheid zouden bewerken.

Al moet ik zeggen,

kijk naar Nederland.

Daar is er een periode geweest

dat de communisten zo'n 10%

van het electoraat hadden.

Dat bedrijven tot 10%

van het aantal kamerleden,

we hadden het aantal kamerleden,

het was toen 100%.

Dat is pas later in de jaren 50,

150 worden in Nederland

en zo alle redenen om dat ook verder uit te breiden.

We hebben relatief een veel beperkte aantal

volkverdegenwoordigers gezien

onze sterk gegroeide bevolking.

Dus de communisten hadden ooit 10 kamerleden.

Maar oké,

veel meer hadden ze bijna niet.

Ik zie nu, Tom,

ik heb een paniekbericht,

batterij bijna leeg.

Heb nog maar 20% batterijlading open.

Dat is best nog veel hoor.

Ja, 20% is nog best veel.

Dat kan zijn dat die ineens ophoudt

en dan kan ik natuurlijk niet verder.

Hoeveel was die helemaal opgeladen toen we begonnen?

Ja, ik had hem helemaal opgeladen,

speciaal voor deze werkzaamheden natuurlijk.

Nou ja, dan weet je dus

dat ik ineens uit de eten kan verdwijnen.

Maar je krijgt zo meteen

sowieso nog een melding als je op 10% staat.

Oké, dan ga ik daarna ook nog maar door

en dan moet jij hem straks,

als ik dus verder niet meer verder kan,

dan moet jij voor een passende afsluiting zorgen.

Ja, dat is goed.

Nou, ik doe me best, ik ga er maar even door

en dan zien we wel hoe dit toen eerst ik afloop.

Je ziet dat zo'n iPhone ook zijn beperking heeft,

want hij was 100% vol

toen ik begon met dit betook.

Waar waren we gebleven?

Duitsland is ondertussen toch

een natie geworden.

Ga je het nog steeds wel

een bezette natie, dat we zeggen

als het puntje bepaalt die kwam,

hadden we geallieerden in de BRD.

Ik zie even af van de SOFJET-zomer,

waar natuurlijk sprake was

van een dikker torenjade situatie,

omdat daar de SPD,

de Socialistische Partij

opgegaan was in de SED,

Socialistische Enheidspartij,

Duitsland, die in feite

natuurlijk het reaturen was van

de SOFJET-universiteit van de SOFJET.

Ik moet er al bij zeggen,

dat Adenau had ik natuurlijk

nog niet verteld,

was een politiek leider

van de CDU,

een Christendemocratische Unie,

die samenwerkte

met de CSU.

Dat was een vergelijkbare

partij, wat dan uitbijerde,

die altijd in enigszins af,

enigszins afwijken

de standpunt inland, maar die CDU

en CSU samen waren toch

zeer dominant aanwezig.

Dat kwam ook omdat de SPD

aanvankelijk eigenlijk

een uitgesproken Socialistische

oppositiepartij was,

ook vanuit denkend,

vanuit nog een Marxistisch

en radicaal kader,

in alle opzichten waren

de SPD's, die waren ook

tegen van allerlei zaken.

En pas in de later jaren

vijftig, ik de SPD

zelf onderverwond,

had een normale

sociaaldemocratische partij

en dan zien we ook

dat de SPD in de jaren 60

gewoon coïnities kan

veranderen met de

CDU, of zelfs de

slot zelf

een tijdelijk dominante partij

kan worden.

Het is duidelijk dat de Amerikanen

eigenlijk, waarschijnlijk

al in de loop van 49,

maar zeker in 1950,

vanwege de Koreaanse oorlog, hebben besloten

dat Duitsland

opnieuw bewapend sabote wordt,

omdat je natuurlijk eens stevig

bekijkt hoe Europa en elkaar zit.

En als je even kijkt wat de feiten

de strategische positie van Duitsland

in Europa is, dan zul je zien

dat natuurlijk West-Europa niet

te verdedigen valt wanneer

op enig leidbij ze de Duitsers

niet in belangrijke partij

in kunnen zijn.

En zo is het ook gegaan,

dat in de Amerikanen komt er eigenlijk

in een naja van vijftig avond en keer op

de Duitsland moet worden herbewapend,

want anders kunnen we Europa niet

verdelen.

U zult misschien zeggen ja, hoe is dat

met die NATO, die NATO is eigenlijk

vast, na en door

de Koreaanse oorlog een serieus

militaire apparaat geworden.

U begrijpt, de Fransen

en trouwens ook tal op een andere

Europiaan zeggen, dit is toch wel

echt de limit.

En die Duitsers hebben die oorlog verloren,

dat is potverdomme nog geen 5 jaar

en nu moet Duitsers alweer herbewapend

daar voelen we echt

helemaal niets voor.

En dat leidt dan tot

politieke strijd in West-Europa

in het bijzonder in Frankrijk.

Frankrijk vindt het volstrekt

onacceptabel.

Duitsers mag dan wel herbewapend

worden, maar dan moeten Duitsers

eenheden zeggen, Frankrijk eigenlijk

het onderdeel zijn

van een gemeenschappelijk Europees

defensieapparaat, altijd in kleinere

zo dat die Duitsers niet opnieuw

militaire mag er kunnen

worden.

We zullen zo ook even aanlappen steden

aan de economische kant van deze zaak.

Dus

het idee was om

een soort collectief

Europees militaire apparaat

te maken, waarin dan wel zelfs

de Franse dominant zou zijn.

Het gekke is

dat uiteindelijk de Franse volk verteren

en dergelijk voorstel heeft

afgestemd in

1954, als ik het wel

heb, ondertussen waarin Frankrijk

de politieke waarningen veranderd

en het Franse partibet

zag er niks meer in en dan zeggen

de Amerikanen en ook de anderen in

Europa, nou ja, jullie hebben je kans

gehad, dan maken we Duitsland

gewoon dit van de NATO.

En zo is ook geschikt

in 1950

wordt Duitsland gewoon

dit van de NATO.

Dan moet er natuurlijk nog wel, daar hebben ze

jaren over gedaan, een nieuwe boondesweer

wordt opgebouwd, maar dat is gebeurd.

Deel zonder mijning van

de succesvolle generaals

van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog

want iedereen was er wel

van overtuigd dat de weermaakt

en betrekkelijk succesvol.

Gevechtsinstrument was geweest

al hadden dan slotten

door of verloor, maar ja, dat lag ook

een beetje aan de feit, dat toen ze

iedereen zag een samenlekkere

de Duitsers voor, zowel

de Sovietunie als Engeland

als de Verenigde Staten,

dat viel er ook niet meer te winnen

vanzelfsprekend.

Dus ja, in

1950,

NATO was dus afgesticht in

1949, maar in 1950

werd de Duitserditmerschap

afgerond en eigenlijk is

vanaf dat moment negatieve

1950 is Duitsland

een volwaardige

nazi geworden.

Ze waren de bezetters, hadden

nog wel allerlei voorgefter

toezichthalende functies,

maar in feite was Duitsland

vanaf 1955

een normaal

onderdeel geworden van het

bestensbondsgenodenschap en van

de bestensfamilie

van nazislaat, maar zo te zeggen.

En daarmee was natuurlijk één van

de allereerste mensen van

Adenhaal was gerealiseerd,

dat Duitsland geïntegreerd

was in dat westensse

bondsgenodenschap.

En waarmee eigenlijk de nadruk lag

op het west Duitsland,

dat was ook net precies

wat Adenhaal graag wilde

dat het geval zou zijn.

Nu even de economische

kans van de zaak, ik heb al gezegd.

Alleen in van de introductie

van de DMark dus in

1940,

die West-Duitse economie

als het ware geëlectrificeerd

is en begint aan

een ongekende

economische

en moet je zeggen start

ontwikkeling, het was overloofd.

Overigens, Stalin

voelde zich buiten gesloten,

hij voelde natuurlijk

bij al weinig hoop voor die DMark,

die begreep ook wel

dat daarmee zijn mogelijker

op het westelijke deel van Duitsland

een mogel.

Denk ee wat die allied consul-counsel

sowieso wel

opgegeven kon worden

en heeft toen geantwoord met de bekende

blokkader van Balein.

Dat is toch wel nuttig om nog even te vermelden

want in jaar lang

hebben de Russen

alle toegang over de weg

en over het water naar Balein

geblokkeerd.

Dat konden ze doen omdat tijdens

de Tweede Wieltoorlog wel afspraken waren

met de bezettingssoners

dat die heel helden waren op het punt

van het vliegverkeermek waren genoeg

maar dat

niet, dat was die geval voor

het weg en waterverkeer.

En Balein lag natuurlijk

als een soort van eiland.

Balein had ook vier bezettingsoners

Balein lag als een soort van eiland

midden in de soffietzoon.

En wat precies

de ambities van Stalin zijn geweest

met die blokkader blijft een beetje duister

wilde die Balein sowieso

opruimen, maar een soort van

peintrector mee

wilde hij eigenlijk dat galieerde

witwurfen

de handelingstafel op

daar te gaan praten over hoe het verder

economisch zou moeten gaan

in Duitsland dat blijft duister

feitelijk is dat de westelijke

galieerde hebben reageerd

met een luchtbrug

en die zijn er in geslaagd

van het heel jaar lang

om ze op adequater wijze

te bevoorraden.

Dat is gebeurd uit de slottehaald Stalin

Bakseil, hij begrijpt dat

hij verloren heeft.

Balein zal blijven wat het is

en duurende de hele koude oorlog

ook is gebleven, een eiland

in de precies

bezettingsonen

waar de Russen toch maar liever niet

aan wilde komen.

Daarmee was natuurlijk eigenlijk

nog eens normaal bevestigd

door de orde van Duitsland

dat daar de Russen verder

niet zoveel aan konden doen

en dat ze de naaienheid vooral

moesten beperken tot hun eigen

bezettingsonen.

Want die hele ontwikkeling

die ik geschetst heb

waarbij best Duitsland eigenlijk

een nieuwe naziewet

met een nieuwe grondwet

een nieuwe Bolsterkansen liën

en terslopte zelfs niet waar geïntegreerd werd

in het besterse alliatiesysteen

en geaccepteerd werd

als een nu fatsoenlijke

en eventueel acceptamle nazi

dat hele process

wordt gespiegeld

in de ontwikkeling van de sovietzonen

ook daar zie je dat ik op dat grondwet

en maar goed daar kon je niet echt

kiezen, dat was al vrij snel duidelijk

er was geen enkele

dominante partij, dat was de

SED

als Duitsland al lid wordt van de NATO

dan is de sovietunie

de wasschap pakt op

en dan wordt het

holleksleger van de DDR

dat wordt de Deuze Democratische Republiek

dat wordt

een onderdeel van dat

wasschappakt

dus je doet precies wat in het westen ook gebeurden

alleen moet je de eerlijkheid

zelf voorbij zeggen

dat natuurlijk economisch gesproken

de DDR, de russische bezettingszonen

vanaf het allereerste moment

Bolsterkansloos is geweest

en dat natuurlijk

juist het best Duitsland

in de korte gelegenheid kreeg om ook grote schaal

gebruik te maken van

een onvangrijke

sorry, Europese

maar ook op het

punt van de Duitse industrie hadden

de Amerikanen al snel besloten

die moest hersteld worden

want zonder de Duitse

industrie en zeker zonder de Duitse

zware industrie zou ook de

best Europa economisch niet

op het paardgedild kunnen worden

ook daar maakte de Franse

ingrijpen de zwaardheid

als die Duitse zwaarde industrie

weer op de been werd geholpen

dan was het behalve

wat die Duitse daar dan mee zouden

gaan doen

over heel veel mensen, niet alleen de Franse

ook stalen dacht

dat de Duitse binnen twintig jaar na afloop

van de tweede wereld oorlog

wie hun oorlog zouden beginnen

en dat is natuurlijk wat je verder

in het huidige Duitsland mogen denken

wat je verder mogen denken

van Scholz en Angela Merkel

maar de kans dat de Duitse Panzen

de fysiopene allerwijze weer

in bewegingen zouden komen

is er wel moeilijk om met die tanks

te leveren aan de Ukraine

dat is duidelijk

dat Duitsland is als

ambitieusenatie

als expansieve natie

een uitgeblustveelkaan

mensen eten ik dat dat zo is

en het lijkt me heel onwaarschijnlijk

dat dat nog onder zou kunnen

veranderen, misschien ook

dat daar altijd nog op de achtergrond

die onbeschrijfelijk

een huwelijkheid van dat nazie

verleden, dat patroon

hoe je er daar overkomen

nadenkt het is deze raast zo achter

dat in

een Europese natie

waar misschien sommige dingen niet geweldig

in orde waren

die autocratische traditie had

dat een nazie in dergelijke explosie

van immoraditeit

en gebeld kan vertonen

dat blijft op een

hoogste herenade

en

dus ja, de DDR heeft altijd

op afstand gestaan

als u wil weten

waarom de Trabanze nog een gelukkig

grote wagentje was

de WWK

was eigenlijk een vrij succesfull product

al was die heel snel gehouden

dan ligt dat ook aan het

tijd dat de DDR al

productietechnisch leeggestolen was

door de Russen

gebelde natuurlijk de grote volkswagenfabriek

in Wollersboer

al door in de jaren 30 was voorzien

omdat alle modernste

Amerikaanse machines

maar om die angsten van

de fransen

nu komt er weer

een woepje motorrijders

in en in

een club voorbij

waarom moet er nu altijd dingen in

een club gaan doen

in een club gaan motorrijden

nu komen er nog mensen voorbij

met van die fietsje

met zo'n dikke bank

het is echt

jonge jonge

het toeristisch Nederland

je staat er verbaasd op

ik ben toch afgeleid

het is geboren

het is toch wel te gaan naar Tessel

met een fietsje over het fiets

met dikke banden

je kunt hier fantastisch

wandelen

ik heb al meerdere forse

wandelingen gemaakt

maar op je kip zie je

hoe druk het ook is in de dorpen

op de wandeling zie je je kip

het blijft een graadsel

op het gelukkeren

ik had het over die franse angsten

voor het herstel van de Duitse zware industrie

eeuwen is ook weer

dat probleem is ook aangepakt

want nu was het idee eigenlijk

om het dat

in Europa als geheel te regelen

waarbij een soort van

Europese regime

zou komen voor de zware industrie

en wat is dat

de gescholden luisteren aan het eind

als je te denken dat is natuurlijk

de Europese gemeenschap verkolen

de EGKS

en zo is het dat is de EGKS

en u begrijpt dat die EGKS

ook uiteindelijk

een van de startpunten is geweest

voor vergaande Europese samenwerking

en dat klopt

wat is even de 50e ispengaans grader

dan natuurlijk over een Europese

marktsysteem

de EGG

Europese economische gemeenschap

en die is ook dat stand gekomen

en die begint te functioneren

op 1 van januari 1958

en zoals we alle weten is dat

ook een ongekend succes geworden

een van de grootste succesnummers

natuurlijk van het zich

herstellende Europa

wat ondertussen had

de Duitse economie zich

tussen 1948

met die debaak

en 1955

de woont uit stormachtig ontwikkeld

het Duitse productie

was in 1955

alweer veel groter dan

de best Duitse productie

was veel groter

de productie van het

veel grotere Duitsland

van voor de Tweede Wereldoorlog

ooit was geweest

het was werkelijk een wonder

van daar het beerd schapt

woont niet waar het Duitsland was

in no time

was Duitsland weer een van de rijkere

economisch succesvolle landen in Europa

en dat was dus de bijdant feit

dat eigenlijk het productieapparaat

maar in beperkte

maaten beschadigd was raar

en ook beschouwde bevolking was het

Duitser

universitair systeem was in allerlei opzichten

zeker toen

en zeker voor de wereld nog

het beste universitair systeem ter wereld

dus ja

Duitsland had zich eigenlijk al in de jaren

50 ontwikkeld

tot een ongekend succes

daarmee

moeten we natuurlijk ook iets zeggen

over de wijze waarop de Duitsers

om gegaan zijn

en ook welke verleden

wat ik nu al meer dan een maal heb te spraak hebben

maar

de Bondsrepubliek

heeft een beperkte

amnestyregeling al heel snel aangenomen

dat de kleine nazies

zouden niet vervolgd worden

maar als we over de hele zaak

onze blik slaan

van wat eigenlijk de Duitsers dachten

of zouden hebben

moeten denken over

niet waar die ongelooflijke

wereld

tussen 33 en 45

dan moet je zeggen

dat zeker in de jaren 40 en 50

tot

het begin van de jaren 60

dat ben ik helemaal niet over na

wilde denk

veel Duitsers hadden het gevoel

het was allemaal de schuld van Hitler

en de kring om Hitler heen

die luid die daar allemaal berecht zijn

in Urenberg natuurlijk

keert naar de oorlog

en verder was het de schuld van de SS

van de Gestapo

maar de modale Duitsers die konden eigenlijk niks aan doen

en eigenlijk

was de modale Duitser

ook een slachtoffer geweest van de Tweede Wereldoorlog

in het bijzonder

ook natuurlijk vanwege de zieën

omvangrijke graal hier de bombardementen

op eigenlijk vrijwel

alle Duitser-steden van menig betekenis

dus

het EJC-te eigenlijk in die eerste 15 jaar

na de Oorlogse

ruim 15 jaar na de Oorlogse

dat Duitsland zijn

modelers schuld ontlopt

dat de meeste Duitsers daar eigenlijk

helemaal niet over na werden

denken zich volledig

concentreren op het economisch

herstel

en natuurlijk ook heel tevreden zijn over

het economisch herstel

eigenlijk komt dat besef

dat Duitser toch iets

groevelijks heeft bedreven

dat besef dat komt eigenlijk pas in

de jaren 60 begin dat

zich te ontwikkelen

dat is deels het gevolg van

de publicatie van het dagboek

van Anne Frank

dat is ook deels het gevolg van

hele goede documentaire

op de Duitse TV over de over

wat de Duitse Rijken

derde rijk tot stand had gebracht

in negatieve zin

en te schorten natuurlijk wordt dat

in de loop van de jaren 60

door een kritische jeugdbewering

wordt dat ook aan de orde gesteld

omdat kinderen, duitse kinderen

de leden van de kritische jeugdbewering

zullen maar zeggen

dat het ook een oudere sterf verantwoording

wordt over wat er wat deed in jullie

tussen 33 en 45

of eventueel grote ouders

wat zij jullie verantwoordelijkheden verweest

tussen 33 en 45

ook ten aanzien

natuurlijk van de moord op de ouderwet

de jaren zei al dat het niet geweest

en ze wisten er niks van

zoekmaak duidelijk dat 100.000

en mensen betrokken zijn geweest

bij de moord op de Europese Joden

bij het te met het

bestaande manier op transportstijl

en daar vermoorden

de hele bliksepse boel

en dus ook daar probeerden mensen zich

af te maken van de

ja van de last van de

van de morele verantwoordelijkheid

over ze heeft Adan Halen veel gedaan

aan de zoon aan de Wieder-Gutmachtfond

dat wil zeggen hij is met allerlei landen

in gesprek gegaan

ook met israel op Nederland

over wat de Duitsers eventueel

aan een soort van herstel

betalingen zouden kunnen doen

aan die landen

op de Nederland heeft ik dacht

de 63 een definitief akkoord

gesloten met de Duitsers over de Wieder-Gutmachtfond

er was veel kritiek in israel

maar ook in Duitsland

over de gesprek

gesprek hebben die israel

maar die zijn dus wel de dochter

einde gebracht

nou ja daarmee kun je dus

stellen dat afgezien

van het ongelopen van de

morele verantwoordelijkheid

die hele regiensperiode

van Korat Adan Halen

door hem succes is geweest

moet daar nog bij zeggen

dat hij aan het eind

dingen heeft gedaan die

althans een deel van de bondsdag

een deel van de politie

en niet volledig met hem eens was

een intensieve toedadering tot Vrakrijk

en die was eigenlijk

begonnen met aan de macht

komen van Charles de Gaulle

in Frankrijk in 1958

en die twee oude basen

die bleken fantastisch

met elkaar op te kunnen schieten

de Gaulle dacht het is handig

om een intensieve relatie

met Duitsland te onderhouden

want omdat Duitsland toch zijn snaap

om het te houden vanwege

het derde rijk

de dominante partij

dus de Gaulle hoopte ook Engeland

buiten de Europese markt

te kunnen houden

maar dan hoopte Duitsland

misschien ook te delen iets

los dat er later staat

en opzitter van vrede staat

en niet natuurlijk naar allerlei opzitten toch

de leidende nazi was

als het om Duitsland ging in die jaren

en de slot er vond

een deel van de Duits politie

dat Adan Halen daar wel erg ver in was gegaan

in die toenhadering tot Frankrijk

en dat luidte eigenlijk

stap voor stap in

het haast onvermijdelijke afscheid

van Adan Halen

die natuurlijk ondertussen

ik moet even doorrekenen

in 1964 was hij

84

hij is resultaatverzwaard in 63

dus toen was hij 87

stel je voor

dat Timmermans minister president wordt

hij is in 62

dus dan zou hij nog

7 kijken

84 in nog 22 jaar ja

ik zeg dit vooral om

heel rechts Nederland de dak op de jaren

moet je me eens voorstellen

dat Timmermans tot zijn

84ste hek

natuurlijk minister president

in Nederland zou kunnen blijven

is dat niet een aardig idee

trouwens we hebben de Amerikaan president

die is een jaar ouder dan ik

dus reken me laat ik voor dit jaar 80

of het 81 is het al

nog een jaar erbij

dus toch vijf jaar met de tweede termijn

erbij dan zou hij ook

86 zijn maar u ziet

kijk naar Konrad Adan Halen

kijk eventueel naar Churchill

die was

in zijn nadage

minder succesvol dan Adan Halen

misschien vraagt u waarom

ik wam Adan Halen eigenlijk vandaan

want er was de voormalige minister

van Keulen

de stuurlijke erwaang en het was

een ongelooflijk

besneepen volgens in zijn beste

jaren

zoals gezegd zijn toen aan de

plafarkijk ging wel heel ver

veel mensen voelden dat

dat bedreiging was voor de intensieve

bekrekking tussen de boodschrijp

en de verenigde staten

en dat

kwekte eigenlijk twijfel aan

laten we zeggen het beleid van Adan

daar kwam nog een crisis bij

en dat is de vermenigde

spiegel crisis

en dat was weer gekoppeld

aan

de bijerse politicus Frans Joseph Straus

die was minister van Defensie

en

de dierfpiegel

nog steeds een heel prominent tijdschrift

iedereen zal dierfpiegel wel eens

hebben gezien

nee

we hadden niet oude walen

we hadden aan een gotiek dus dat gaan we niet

hoe verleilig dit

in dit geval zou kunnen zijn

maar goed

de spielers had geschreven

dat die boondesweer die Straus

op de been had gebracht

dat daar allemaal ze nog wat aan

ontbrak en dat het helemaal niet

vindt zoals het ze moeten gaan

Straus had toch al het gevoel

dat zij hem altijd te pakken wilde nemen

Spiegel was

ook betrekkelijk links georienteerd

en al hij opzichte

het leidt er dan toe dat

Straus met

toestemming van Adelaal over

eigenlijk

in het besluit

om de spiegel keihard aan te pakken

het is de beroos van de tijdschrift

die werd geloofbaar in Hamburg

als ik het maar goed erin en werd bezet

en

hoe is het

de overdrachter

en weet je ook hoe de oude stien er ook

die wordt gearresteerd

eigenlijk

bleek natuurlijk dat

de overheid deze

ontsporing van

mag politiek helemaal niet

konferens worden en dat leidt

afscheid

van Straus treed af

als minister van Defensie

wou ze zelen veel later nog eens teruggekomen

als kandidaat van CUNC

voor het Duitse

kansenierschap

maar daar is toen helemaal niets van

te komen, maar ook Adelaal was

beschad raak in deze

spiegel afweer

en dat leidt uit de slotte toe

dat Adelaal in 1963 verderwijdt

maar goed, toen had hij

toch 14

fantastische jaren achter een ruff

en zonder twijfel

die qua Adelaal was

een

een geschenk van de geschiedenis

voor Duitsland

want dat is wel iets wonderlijks

eerder iets over gezegd

heb, nietwaar de

ongelooflijke pech die Duitsland

heeft gehad met zijn politieke leiding

tot aan de Tweede Wereldoorlog

en inclusief de Tweede Wereldoorlog

en dat daarna

nietwaar krijg jij

een hele reeks van kanseniers

niet allemaal even bekwaan

maar toch, er zit er een bar

bij die het echt voortreffelijk gedaan

hebben en dan

heeft Duitsland plotseling wel

vertreffelijke politieke leiders

in het bijzonder

dus we hebben het uitgebreid over gehad

om aan te aanderhouden

ik zal zo even

de batterij is nu bijna leeg

erom

in de energiebesparingsmodus is begonnen

en dan zal hij nu op 10% staan denk ik

ja, dat zegt hij niet

ik moet hem sluiten

en dan begint hij met

de besparingsnode

dan lijkt het mij

dat ik nu toch

het verhaal even afsluit

en dat ik dan de volgende keer

met dat Duitsland doorga

oh, bij het batterijtje

daar heeft nu een heel dun

rood streepje

hij heeft nog 9%

wat ik nu ga doen is even afhonden

en

en dat we zeggen

Konrad Arnau verdwijnt

ik heb al erop geweest

hoe nuttig de Duitse Leiders

naar de Tweede Wereldoorlog

ook al dat Arnau verdwijnt

dan wordt hij vervangen door Ierhard

zijn minister van Economische Zaken

heel succesvol geweest

maar die doet het niet goed als

kans rieën

en dan na 3 jaar verdwijnt Ierhard

en komt Kurt Geo Kiezingen

en dat is een grote coalitie

die duurt ook weer 3 jaar

maar daarin verschijnt weer die brand

als minister van Buitenlandse Zaken

en daarmee wordt in allerlei opzichten

een nieuwe richting gestart

en daarmee wou ik dan nu

dit stuk stoppen

daar zand is ondertussen

een zeer succesvolle nazi

geïntegreerd in de best

economische, ongelooflijk succesvoll

dus we stoppen hier

en dan moeten we

volgende week gaan we door

met

binnenbrandse slot de kansen die er wordt

en in feite ook een hele nieuwe koersinzet

ten aanzien van

het Arme Oost Duitsland

die Arme DDR

maar ik denk dat we hier wel

nuttig even kunnen stoppen

als je deel 2 ook wil luisteren

abonneer je dan op deze podcast

want dan krijg je helemaal vanzelf

een seintje als die nieuwe aflevering live staat

wat ik nu ga doen is even afronden

als je ze vraagt wie vindt u

de belangrijkste president van de laatste 100 jaar

dat zijn een orde

en hij wil meen van de laatste 3-4 presidenten

waar ze er iets van kunnen herinner

om die te noemen

een gloednieuw luisterboek

Maarten Varossum over de Amerikaanse presidenten

met dat volle

dat als je het nu vraagt

dat mensen ook zeggen dat

misschien Clinton wel een geweldige president was

niet slecht maar niks bijzonders zou ik zeggen

een luisterboek van bijna 5 uur lang

download het luisterboek nu

via de link in de show notes

en in de podcast C level gaat het

over de kwantumrevolutie

na AI krijgen we de kwantumrevolutie

en wat dat betekent voor jouw leven

hoor je in de podcast C level

de link staat in de show notes

Machine-generated transcript that may contain inaccuracies.

Is Prigozjin vermoord door Poetin? Maarten⁠⁠ en host Tom Jessen⁠ bespreken het in deze speciale video. In de podcast gaat het over denazificatie. Een ingrijpend proces dat plaatsvond na de val van nazi-Duitsland in 1945. Het was een poging om de Duitse samenleving te zuiveren van nazistische invloeden. In deze aflevering vertelt Maarten deel 1.
🆕 ⁠⁠NIEUW: Luisterboek Amerikaanse Presidenten
💬 ⁠Stel hier jouw vraag aan Maarten
Shownotes⁠
🙏🏻 Kleine donatie
🆕 ⁠⁠Luisterboek Minister-Presidenten
🔥 ⁠⁠QuantumRevolutie: Dit moet je weten
📮 Stuur een bericht
💬 Praat door op Telegram
📱 Instagram
Meld je aan
✉️ Nieuwsbrief
Luister en kijk terug
📺 Is Prigozjin vermoord?
🎧 Tip: Podcast over de Franse Revolutie
🎧 Podcast over Napoleon
Social media
👉🏻 Volg Tom
👉🏻 Volg Maarten
👉🏻 Ook een podcast maken?